JOHANNESBURG (AA) – Türkiye’nin Sahraaltı’ndaki en büyük ticaret ortağı Güney Afrika Cumhuriyeti, kıtanın en istikrarlı demokrasilerinden biri olma özelliği taşıyor.
Bununla birlikte, ülkeyi 1948-1994 yıllarında yöneten ve tarihin en sistematik ırkçı rejimlerinden biri kabul edilen apartheidin bıraktığı izler, toplumsal hayatın hemen her alanında etkisini sürdürüyor.
Apartheid rejimini sona erdirip ülkeyi demokrasiye ve özgürlüğe taşıyan lider Nelson Mandela ise Güney Afrika’da ve dünyada ırkçılık karşıtı hareketin sembolü kabul ediliyor.
Nelson Mandela ve apartheid karşıtı mücadele
Mandela, 1918’de kabile şefinin oğlu olarak İngiliz himayesindeki Güney Afrika Birliği’nin Cape eyaletine bağlı Mvezo köyünde dünyaya geldi.
Seçkin bir siyahi zümreye mensup olan Mandela, çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim görme imkanı buldu ve ülkenin en iyi üniversitelerinden Witswatersrand’in o dönem “tek siyahi öğrencisi” olarak hukuk eğitimi görüp ülkenin “ilk siyahi avukatı” oldu.
Ulusal Partinin 1948’de iktidara gelmesiyle apartheid rejiminin uygulamaya konması, Mandela’nın ırkçılık karşıtı mücadelesi için bir dönüm noktası oldu.
Eğitimi, kariyeri ve liderlik özellikleriyle öne çıkan Mandela, 1950’lerden itibaren siyahi özgürlük hareketi içinde önde gelen isimlerden biri haline geldi.
Rejimin yoğun baskılarına maruz kalan ve siyasi faaliyetlerde bulunması yasaklanan Mandela, 1960’ta 69 siyahinin rejim güçlerince katledildiği Sharpeville Katliamı’nın ardından, apartheid karşıtı mücadelenin yeraltı yapılanması Ulusun Mızrağı’nı (Umkhonto we Sizwe) örgütlemeye başladı.
Mücadeleye uluslararası destek aramak için Afrika turuna çıkan Mandela, ülkesine dönüp bir dizi sabotaj eylemini organize ettikten sonra, 1962’de rejim güçlerince yakalandı.
Halkı isyana teşvik etmek ve hükümeti devirmeye teşebbüs suçlamalarıyla idam ile yargılanan Mandela, hiçbir sivile zarar vermemiş olmasından ötürü 1964’te ömür boyu hapse mahkum edildi.
Hapishane yılları
Mandela, bundan sonra ömrünün 18 yılını geçirdiği Robben Adası Hapishanesinde, bir yandan taş ve kireç ocaklarında çalıştırılırken diğer yandan mahkumların eğitimleri ile ilgilendi.
Apartheid karşıtı hareket içinde “Robben Adası Üniversitesi” olarak adlandırılan bu hapishanede mahkumlar üzerinde geniş etkiye sahip Mandela, bu nedenle 1982’de Pollsmor Hapishanesine nakledildi.
Uluslararası toplumun 1980’lerden itibaren apartheid rejimine karşı tavır alması ve Güney Afrika’ya uyguladığı yoğun baskılar neticesinde 11 Şubat 1990’da serbest bırakılan Mandela, bu tarihten itibaren ülkenin demokrasiye geçiş sürecinin en önemli aktörü haline geldi.
İlk siyahi cumhurbaşkanı
Ülkenin iç savaşın eşiğine geldiği 1990-1994 yıllarında, dönemin Güney Afrika Cumhurbaşkanı F. W. de Klerk ile birlikte beyaz azınlık yönetiminden çok kültürlü demokrasiye geçiş sürecine liderlik eden Mandela, 1993’te Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Mandela, Afrika Ulusal Kongresi’nin (ANC) adayı olarak, ülke tarihinin ilk demokratik seçimlerinin yapıldığı 1994’te Güney Afrika’nın ilk siyahi cumhurbaşkanı seçildi.
İktidar yılları
Mandela, iktidarı döneminde ülkede ulusal uzlaşıyı sağlayarak, farklı renklerin ve kültürlerin bir arada barış içinde yaşadığı bir toplumun inşasına önemli katkılar sağladı.
Dış politikada uzlaşmacı ve arabulucu rol üstlenen Mandela, 1998’de Bağlantısızlar Hareketi genel sekreterliğine atandı.
Filistin halkının özgürlük mücadelesini de her platformda destekleyen Mandela, Afrika ülkelerindeki çatışmaların sona erdirilmesiyle yakından ilgilenerek, birçok müzakerede kilit rol oynadı.
Görev süresi dolduğunda yeniden aday olmayan Mandela, 1999’da devlet başkanlığı koltuğunu Thabo Mbeki’ye devrederek, siyasetten de emekli oldu.
Uluslararası Nelson Mandela Günü
Dünyada ırkçılık karşıtı mücadelenin sembol isimlerinden biri olan Mandela, özgürlüğe kavuşturduğu Güney Afrikalıların karşısına en son 2010 Dünya Kupası’nda çıktı.
Sağlık durumu 2011’den itibaren giderek bozulan Mandela, 5 Aralık 2013’te 95 yaşında solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle hayatını kaybetti.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2009 yılında aldığı kararla o dönem henüz hayatta olan Mandela’nın doğum günü olan 18 Temmuz’u “Uluslararası Nelson Mandela Günü” ilan etti.
Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Mandela Günü, her yıl düzenlenen tören ve etkinliklerle kutlanıyor.
Muhabir: Murat Özgür Güvendik
