KUDÜS (AA) – İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Ultra Ortodoks Musevilerin (Harediler) mecburî askerlikten muaf tutulmasına ait yasa tasarısı hakkındaki fikir ayrılıklarının ve tartışmaların hükümet koalisyonunu dağıtma riski nedeniyle şiddetli bir imtihanla karşı karşıya kaldı.
İsrail’in Gazze Şeridi’ne 7 Ekim 2023’ten bu yana taarruzlarını sürdürdüğü devirde, Netanyahu hükümeti içinde tasarıyı destekleyenler ile karşı çıkanlar ortasında ağır tartışmaların yaşanması öngörülüyor.
İsrail devlet televizyonu KAN’ın haberine nazaran Netanyahu, başkanlığını yaptığı Likud Partisi’ne mensup bakanlara, “Bu kanun olmadan hükümet olmaz” diyerek, yasa tasarısını geçirmekten asla vazgeçmeyeceğini söyledi.
Nüfusun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturan Harediler, askerlik yapmıyor ve hayatlarını Tevrat çalışmalarına adadıklarını belirtiyorlar.
İsrail maddelerine nazaran 18 yaşını geçen herkesin mecburî askerlik hizmetini yapması gerekirken, Haredilerin askerlikten muaf tutulması yıllarca ülkede tartışma konusu oldu.
Gazze Şeridi’ne yönelik 6 aydır devam eden taarruzlar ve İsrail ordusunun verdiği kayıplar, Haredilerin silah altına alınmaması tartışmalarını tekrar gündeme getirdi. İsrailli laik partiler, dindar Musevilerin de savaş yükünün altına elini koymasını istiyor.
Yüksek Mahkeme, “eşitliğe aykırı” dedi, İsrail hükümetleri yasa çıkaramadı
Ülkede Yüksek Mahkemenin 2015’te “eşitlik prensibine aykırı” olduğu gerekçesiyle Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını kapsayan maddeyi iptal etmesinin akabinde 2017’den bu yana gelen hükümetler Haredilerin askere alınması konusunda mutabakata varılan bir yasa tasarısı ortaya koyamadı.
İsrail Meclisi de o tarihten bu yana Haredilerin askerlik hizmetinden muaf tutulmasını uzatsa da bu ayın sonunda Haredilerin askerlik muafiyetinin uzatılmasına ait hükümet kararı sona eriyor. Bu durumda hükümetin bahse ait attığı adımlar hakkında İsrail Yüksek Mahkemesine yazılı bir yanıt sunması gerekiyor.
Haaretz gazetesine nazaran, şubat ayında Yüksek Mahkeme, Haredilerin askerlikten muaf tutulma sebebiyle ilgili hükümetin açıklama yapması için talimat verdi.
Netanyahu hükümeti, muafiyet yaşını artırmayı planlıyor
Netanyahu hükümetinin, 29 Mart’a kadar Yüksek Mahkemeye mevzuya ait tavrını bildirmesi yahut 1 Nisan’a kadar Haredilerin mecburî askerliğe tabi tutulmasını uygulamaya koyması gerekiyor.
Başbakan Netanyahu’nun, hükümetine sunmayı planladığı tasarıya nazaran, Haredilerin (ilahiyat kurumlarında Tevrat çalışmalarına kendini adamış olanlar) askerlikten muafiyet yaşı 26’dan 35’e çıkarılacak, üç yıl mühletle askerlikten kaçanlar hakkında süreç başlatılmayacak ve tasarı, Haredilerin askere alımına ait amaçları belirlemeyecek.
Mart ayının ortalarında Haredilerin askere alınması talebiyle binlerce kişinin katıldığı şovların düzenlenmesinin akabinde bu sıkıntı daha çok gündeme geldi.
Haredi partiler hükümetten çekilirse erken genel seçimler düzenlenir
Netanyahu, hükümeti Haredilerin askere alınmasını onaylasa da onaylamasa da kendini koalisyon ortaklarından biriyle karşı karşıya bulabilir.
Arya Deri liderliğindeki Şas ile Moshe Gafni liderliğindeki Birleşik Tevrat Yahudiliği üzere hükümet koalisyonundaki Haredi partileri, dindarların silah altına alınmasına şiddetle karşı çıkıyor.
Haredilerin mecburî askerliğe tabi tutulması durumunda bu partiler hükümetten çekilme tehdidinde bulunabilir.
Bu partilerin Netanyahu hükümetinden çekilmesi ise İsrail’de erken genel seçimlere gidilmesine yol açar.
Gantz hükümeti bırakmakla tehdit ediyor, muhalefet yükleniyor
İsrail Savaş Kabinesi Üyesi Benny Gantz, 24 Mart’ta Haredilerin zarurî askerlik hizmetinden muafiyetinin uzatılması durumunda hükümetten çekileceğini duyurdu.
Haredilerin askere alınmasına ait tasarının kabul edilmesini “kırmızı çizgi” olarak niteleyen Gantz, “Halk buna katlanamayacak ve Meclis de bunu onaylayamayacak. Şayet (Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını kapsayan) yasa geçerse arkadaşlarım ve ben harikulâde hal hükümetinde yer almayacağız.” tabirlerini kullandı.
Gantz, Likud üyelerine de seslerini yükseltmeleri ve “rezillik” olarak tanımladığı kelam konusu durumu kabul etmeme davetinde bulundu.
Haredi parti önderlerine hitaben ise Gantz, şunları kaydetti:
“Tevrat çalışmaları ile İsrail mirası ve geleneklerinin korunmasının değeri konusunda hiçbir kuşkusu olmayan biri olarak, dindar partilerin başkanlarına sesleniyorum. Milletin tamamının müsamaha gösteremeyeceği yanlış bir maddeyi çıkarmaya çalışmamanız davetinde bulunuyorum.”
Eski Savunma Bakanı Gantz, İsrail’de yapılan birçok ankette Netanyahu’nun alternatifi olarak görülüyordu.
Savunma Bakanı Gallant, mutabakat sağlanmayan tasarılara “mesafeli”
KAN’ın haberine nazaran, İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant da 24 Mart’ta, “Son haftalarda zarurî askerlik konusunda fikir birliğine varmak için toplantılar yaptık lakin taraflar hiçbir esneklik göstermedi ve siyasi durumlarına sığındılar.” açıklamasında bulundu.
Gallant, “Benim tavrım değişmedi, üzerinde uzlaşı sağlanamayan zarurî askerlik kanunu teklifine ortak olmayacağım, netleşen kanun tasarısını da desteklemeyeceğim.” diye konuştu.
“Askerlikten kaçma yasası, ülke tarihindeki en iğrenç hükümetin yüzüdür”
İsrail’de ana muhalefet önderi Yair Lapid de bahse ait X toplumsal medya platformundan yaptığı açıklamada Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına karşı olduğunu yineledi.
Lapid, “Askerlikten kaçma yasası, ülke tarihindeki en iğrenç hükümetin yüzüdür; palavra, sorumluluktan kaçma ve kan ile kan ortasında ayrımcılık yapmaktır.” tabirlerini kullandı.
Muhalefet başkanı Lapid, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını sağlayan yasa tasarısının kabul edilmesi durumunda, Gantz ile Savaş Kabinesi üyesi Gadi Eisenkot’un hükümetten ayrılması gerektiğini savundu.
Eski Maliye Bakanı ve muhalif sağcı parti İsrail Evimiz’in önderi Avigdor Lieberman, Yüksek Mahkemenin Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına ait yasa tasarısını reddetmesini beklediğini belirtti.
Sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda Lieberman, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasının eşitsizliğe neden olduğunu, kaçmayı teşvik ettiğini, İsrail halkı ortasında önemli bir uyuşmazlığa ve ekonomik felakete yol açtığını vurguladı.
Lapid’e bu bahiste takviye veren Lieberman, Gantz ve Eisenkot’a tasarıya karşı çıkma ve hükümetten derhal istifa etme davetinde bulundu.
Likud ve Dini Siyonizm partilerine mensup bakanlara da tasarıya karşı çıkma daveti yapan Lieberman, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasının tertipli ve yedek askerlere “ihanet” olduğuna dikkati çekti.
Muhalefet 10 bin Haredi’nin askere alınmasını istiyor
Gazze’ye yönelik şiddetli ataklarında büyük çoğunluğu bayan ve çocuk olan 32 binden fazla Filistinliyi öldüren İsrail ordusunun askere gereksinimi olduğu belirtiliyor.
Hizbullah ile çatışma ve Lübnan’a kara saldırısı ihtimali Ultra Ortodoks (Haredi) Musevilerin muaf oldukları zarurî askerliğe dahil edilmesine yönelik baskıları artırdı.
Ana muhalefet başkanı ve eski Başbakan Lapid, daha evvel yaptığı açıklamada, Başbakan Binyamin Netanyahu’yu “Haredilerin askere alınmasını erteleyerek devletin güvenliğini tehlikeye atmakla” eleştirmişti.
İsrail Genelkurmay Lideri Herzi Halevi ve Savunma Bakanı Gallant’ın Haredilerin askere alınmasının gerekliliğini lisana getirdiğine dikkati çeken Lapid, 10 bin Haredi’nin bir an evvel askere alınması daveti yapmıştı.
Yediot Ahranot gazetesine nazaran, İsrail Genelkurmay Başkanlığı, ordunun hemen en az 7 bin ek askere gereksinim duyduğunu ve bunların yaklaşık yarısının muharebe mevzilerinde misyon yapacağını aktarmıştı.
İsrail’in Sefarad Başhahamı Yitzhak Yosef ise dindar İsraillilerin askerlik hizmetine zorlanması halinde hepsinin yurt dışına gideceğini söylemişti.
Harediler İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor
Çoğu dini münasebetlerle askere gitmeyi reddeden Harediler, 9 milyonluk ülkede nüfusun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyor.
Ülkedeki Haredi Musevilerinin büyük çoğunluğu Batı Kudüs’teki Meaşerim Mahallesi’nde ve başşehir Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yaşıyor.
İsrail’de 1 Kasım 2022 seçimlerinden zaferle ayrılan Likud başkanı Netanyahu’nun koalisyon ittifakında çok sağcı partilerin yanı sıra ultra Ortodoks Şas ve Birleşik Tevrat Yahudilik partileri yer alıyor.
Laik Musevilerle ortalarında birçok hususta görüş ayrılığı olan ve toplumun geri kalanına entegre olmayı reddeden Haredi Musevilerin birden fazla, orduda dinlerinin gerektirdiği biçimde yaşayamayacakları gerekçesiyle askerlik yapmayı reddediyor.
Kadın ve erkekler için İsrail’de 3 yıl mecburî askerlik hizmeti bulunuyor. Ultra Ortodoks Yahudilik inanca sahip Harediler ise 26 yaşına kadar Tevrat kurslarında (Yeşiva) eğitim almaları halinde askerlikten muaf tutuluyor.
İsrail’de koalisyon ortağı Haredi partiler, “Tevrat eğitiminin temel hak olduğu” tarafında bir kanun geçirerek temsil ettikleri kesiti askerlikten muaf tutulmasını yasal garanti altına almak istiyor.
Muhabir: Abdel Ra’ouf D. A. R. Arnaout,Muhammed Emin Canik