ANKARA (AA) – Space.com’un haberine nazaran, NASA bilim insanları, “SAO 206462”, “HL Tauri (HL Tau)”, ve “MWC 758” ismi verilen yıldızların yörüngesindeki muhtemel ön gezegenlerin (protogezegen) tespiti emeliyle JWST, Hubble Uzay Teleskobu ve Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) tarafından toplanan dataları inceledi.
Araştırma Michigan Üniversitesi, Arizona Üniversitesi ve Victoria Üniversitesinden bilim insanları liderliğindeki bir takım tarafından yapıldı.
Çalışma, ön gezegen diskleri ile bu disklerin merkezinde yer alan yıldızlara daha yakın olan gaz zarfları ortasındaki şimdiye kadar görülmemiş etkileşimleri de ortaya çıkardı.
Ekip üyesi ve Michigan Üniversitesinden gök bilimci Gabriele Cugno, yaptığı açıklamada, “Temel olarak, yüksek çözünürlük ve hassasiyetle gözlemlediğimiz her diskte, boşluklar, halkalar ve bilhassa SAO 206462’de spiraller halinde büyük yapılar gördük. Bu yapıların hepsi olmasa da birçoklarının, diskteki hususlarla etkileşime girerek gezegenleri oluşturduğu söylenebilir lakin dev gezegenlerin varlığını içermeyen öteki açıklamalar da var.
Eğer sonunda bu gezegenleri görmeyi başarırsak, kimi yapıları oluşum sürecinde birbirine bağlayabilir ve bunları çok daha sonraki etaplarda olan öbür sistemlerin özellikleriyle ilişkilendirebiliriz. Sonunda noktaları birleştirerek gezegenlerin ve gezegen sistemlerinin nasıl oluştuğunu bir bütün olarak anlayabiliriz.” dedi.
SAO 206462 isimli ön yıldızın yörüngesinde çok soğuk bir gaz devi oluşum kademesinde olabilir
Cugno ve grubu, şimdi Güneş üzere çekirdeğinde hidrojenin helyuma dönüşüm füzyonunu tetikleyecek kadar kâfi kütleye sahip olmayan bir ön yıldız (protostar) “SAO 206462″nin yörüngesindeki ön gezegen diskine ait JWST müşahedesinde, bir gezegenin oluşmakta olduğuna dair ispatlar buldu.
SAO 206462’deki ön gezegen diskinin, Hubble, ALMA ve Çok Büyük Teleskop (VLT) tarafından da gözlemlendiği ve diskin iki güçlü sarmaldan oluştuğunun ortaya çıktığı kaydedilen araştırmada, takımın Satürn yahut Jüpiter üzere çoğunlukla helyumdan oluşan gaz devi bir gezegen görmeyi beklediği lakin buna dair bir müşahede yapılamadığı belirtildi.
Cugno, “Birçok simülasyon gezegenin, diskin içinde, devasa, büyük, sıcak ve parlak olması gerektiğini öne sürüyor. Fakat biz onu bulamadık. Bu, ya gezegenin düşündüğümüzden çok daha soğuk olduğu ya da kimi malzemelerin görmemizi engellediği manasına geliyor. Bulduğumuz farklı bir gezegen adayı lakin manzaramızı bozanın bir gezegen mi, art plandaki sönük bir yıldız mı yoksa bir galaksi mi olduğunu katiyetle söyleyemeyiz. Gelecekteki müşahedeler tam olarak neye baktığımızı anlamamıza yardımcı olacak.
Burada sorun şu; tespit etmeye çalıştığımız şey bir yıldızdan yüz binlerce, tahminen de milyonlarca kat daha sönük, yaptığımız bir deniz fenerinin yanındaki küçük bir ampulü görmeye çalışmaya benziyor.” tabirlerini kullandı.
JWST’nin Yakın Kızılötesi Kamerası’nı (NIRCam) kullanan takım, mümkün gezegenden gelen, yüksek suratlardaki hususların düşmesi sonucu ortaya çıkan termal enerjiyi tespit etti.
Bulgular, mümkün gezegenin bir gaz devi olması halinde, merkezindeki SAO 206462’den Dünya ile Güneş ortasındaki uzaklığın yaklaşık 300 katı kadar uzakta bulunduğunu, kütlesinin Jüpiter’in en fazla 2,2 katı ve çok soğuk olabileceğini gösterdi.
HL Tau, ön gezegen araştırması yapılan en genç ön yıldız
Victoria Üniversitesi araştırmacısı Camryn Mullin, Dünya’dan yaklaşık 450 ışık yılı uzaklıktaki HL Tau yıldızına dair JWST müşahedesinde, yaklaşık 1 milyon yaşındaki bebek yıldızın etrafındaki ön gezegen disklerini inceledi.
Mullin açıklamasında, “HL Tau, araştırmamızdaki en genç sistemdir ve yörüngesinde diskine düşen ağır toz ve gaz akışıyla çevrilidir. JWST ile etrafındaki unsurları görebildiğimiz detay seviyesi bizi hayrete düşürdü lakin ne yazık ki (maddeler) mümkün gezegenlerden gelen sinyalleri engelliyor.” sözlerini kullandı.
HL Tau diski, gezegenlere mesken sahipliği yapabilecek çok sayıda boşluk ve yıldız sistemi büyüklüğünde halkalara sahip lakin diskin tozla dolu olması ve sistemin gençliği nedeniyle JWST’nin bile HL Tau etrafındaki gezegenleri direkt görmesi pek muhtemel değil.
Öte yandan takım, araştırmada, JWST ile ön yıldız zarfı ismi verilen bir özelliği ayırt etti. Bu özellik, HL Tau etrafında birleşmeye başlayan ağır toz ve gaz akışını gösteriyor ve kelam konusu gaz ve toz, bir gezegeni oluşturan ham maddeyi meydana getiriyor.
“MWC 758″in ön gezegen diskinde devasa bir gezegenin varlığına işaret eden sarmal kollar mevcut
Arizona Üniversitesi Steward Gözlemevi’nden NASA Hubble üyesi Kevin Wagner de “MWC 758″in ön gezegen diskini JWST ile inceledi. İncelemede devasa bir gezegenin varlığına işaret edebilecek sarmal kollar tespit edildi. Lakin çalışmada bu sistemde de direkt bir gezegenin varlığı gözlemlenemedi.
Wagner, “Her üç sistemde de gezegen tespit edilmemesi, boşluklara ve sarmal kollara neden olan (olası) gezegenlerin ya mesken sahibi yıldızlarına çok yakın ya da JWST ile görülemeyecek kadar sönük olduğunu gösteriyor. Şayet ikincisi doğruysa, bu bize onların nispeten düşük kütleli, düşük sıcaklıkta, tozla kaplı olduklarını yahut üçünün bir kombinasyonu olduğunu söylüyor. ‘MWC 758’ örneğinde de muhtemelen durum bu.” sözlerini kullandı.
Bilim insanları, araştırmanın, Dünya’nın ve ömrü destekleyecek şartların nasıl oluştuğunu anlamak açısından kıymetli olduğunu vurguluyor.
Araştırma, “The Astronomical Journal”da üç farklı makalede yayımlandı.
Muhabir: Yavuz Aydın
