ANKARA (AA) – Türkiye’de nisanın birinci haftasının “Kanserle Savaş Haftası” olarak kabul edilmesi hasebiyle AA muhabiri, bu hastalıkla ilgili dataları derledi.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarına nazaran, “habis tümör” yahut “ur” olarak da isimlendirilen kanser hastalığı, dünya genelinde 2’nci en sık mevt nedeni olarak öne çıkıyor.
İnsan bedeninin rastgele bir kısmında olağandışı hücrelerin denetimsiz formda büyüyerek öteki organlara yayılmasıyla başlayabilen geniş hastalık kümesi olarak tanımlanan kanserin oluştuğu dokuya nazaran isimlendirilen 200’den fazla çeşidi biliniyor.
Akciğer, göğüs, cilt, prostat, mide, kalın bağırsak (kolon), rahim ağzı (serviks) kanseri ve lenf bezi tümörleri, kanserin en yaygın tipleri ortasında yer alıyor.
Genetik yatkınlığın yanı sıra sigara ve alkol kullanımı, ağır güneş ışınına, radyasyon ve kanserojen olarak anılan kimi kimyasallara maruz kalmak, kimi virüsler, makûs beslenme alışkanlıkları ve hava kirliliği üzere dış faktörlerin de kansere neden olduğu biliniyor.
Kanser hadiselerinin 3’te 1’i önlenebilir
DSÖ’ye nazaran, kanser olaylarının yaklaşık 3’te 1’i sigara ve alkol kullanımı, yüksek beden kitle indeksi, sıhhatsiz beslenme nizamı, az meyve-sebze tüketimi ve fizikî aktivite eksikliğinden kaynaklanıyor.
Her kanser çeşidi önlenemese de hadiselerin yaklaşık 3’te 1’inin sağlıklı beslenme tertibi, olağan beden kitle indeksi ve fizikî etkinlik yoluyla önlenebileceğini vurgulayan DSÖ, 15 kanser çeşidine yol açtığı bilinen sigaradan uzak durmanın bu hastalık riskini azaltmada birinci faktör olarak altını çiziyor.
DSÖ, alkol alımını azaltmanın da kanser riskini düşürmede hayli tesirli olduğunu kaydederek, sağlıklı yeme sistemini sürdürmenin ve fizikî olarak etkinliğin de birçok kanser cinsine karşı tedbir için kâfi olduğunu aktarıyor.
Dünya genelinde son yıllarda daha sık görülmeye başlayan cilt kanserinin önlenmesi için de ağır güneş ışınına maruz kalmaktan kaçınılması, mevsim fark etmeksizin güneş hami krem kullanılması, bedenin mümkün olduğunca örtülmesi tavsiye ediliyor.
En yaygın kanser tipi “akciğer” oldu
DSÖ’ye bağlı Memleketler arası Kanser Araştırma Ajansının (IARC) son yayımladığı rapor, 2022 yılına ilişkin bilgileri içeriyor.
Rapora nazaran, 2022’de yaklaşık 19,97 milyon yeni kanser hadisesi kaydedilirken, bunun 10,31 milyonu erkeklerde, 9,66 milyonu bayanlarda görüldü.
Hastalığın bayanlarda en sık rastlanan ve ölümcül çeşidi göğüs kanseri olurken; bunu kolorektal, akciğer, rahim ağzı ve tiroit izledi. Erkeklerde ise en fazla akciğer, prostat, kolorektal, mide ve karaciğer kanseri tespit edildi.
Dünya genelinde 2018-2022 periyodunda 53,5 milyon kanser olayı kaydedilirken, 2022’de 9,7 milyondan fazla kişi kanser nedeniyle hayatını yitirdi.
Kanser hadiselerinin yüzde 49,2’si Asya’da, yüzde 22,4’ü Avrupa’da, 13,4’ü Kuzey Amerika’da, yüzde 7,8’i Latin Amerika’da, 5,9’u Afrika ve yüzde 1,3’ü Okyanusya’da tespit edildi.
Diğer yandan 2022’de kanserden ölümlerin yüzde 56,1’i Asya’da, yüzde 20,4’ü Avrupa’da, yüzde 7,8’i Afrika’da, yüzde 7,7’si Latin Amerika’da, yüzde 7,2’si Kuzey Amerika’da ve yüzde 0,6’sı Okyanusya’da kayıtlara geçti.
Küresel olarak 2022’de akciğer, göğüs ve kolorektal kanserleri hastalığın en sık rastlanan çeşitleri oldu.
Akciğer kanseri, 2,5 milyon yeni hadise ile toplam yeni hadiselerin yüzde 12,4’ünü, göğüs kanseri 2,28 milyon yeni olay ile yüzde 11,5’ini, kolorektal kanser ise 1,92 milyon yeni hadise ile yüzde 9,6’sını oluşturdu.
En fazla vefata yol açan kanser de akciğer kanseri olarak kayıtlara geçti. 2022’de akciğer kanseri nedeniyle 1,8 milyon, kolorektal kanser nedeniyle 900 bin kişi, karaciğer kanseri nedeniyle 760 bin kişi, göğüs kanseri nedeniyle 670 bin kişi hayatını yitirdi. Akciğer kanseri vefatları, kanserden kayıpların yüzde 18,7’sine karşılık geldi.
Kanser tedavisinde erken ve gerçek teşhis en kıymetli tedavi yönetimi
Tüm kanser tiplerinde ve hastalarında tesirli tedavi tekniği şimdi bulunamamış olsa da bugün kanserde güzelleşme oranları ortalama yüzde 50’nin üzerine çıkmış durumda.
DSÖ, birçok kanser çeşidinde de erken, gerçek teşhis ve uygun tedaviyle düzgünleşme bahtının yüksek olduğunu bildiriyor.
Kanserli dokuların ameliyatla alınması, kanser hücrelerinin ilaçlarla tedavi edilmesi “kemoterapi”, kanser hücrelerinin radyasyon yoluyla öldürülmesi için “radyasyon terapisi”, daha yüksek kemoterapi yapılmasına ya da hastalıklı kemik iliğinin değiştirilmesine imkan sağlayan kök hücrelerden kan hücresi üreten kemik iliğinin hastanın kendinden ya da tam uyumlu donörlerden nakli hala en yaygın kanser tedavi prosedürleri olarak uygulanıyor.
Bunların yanı sıra kanser ile savaşmak için bedenin bağışıklık sistemini kullanan immünoterapi, göğüs ve prostat üzere beden hormonları tarafından beslenen kanser cinslerinde hormonların bedenden çıkarılması ya da tesirlerinin önlenmesi biçimindeki hormon tedavisi, kanser hücrelerinin yaşamasına imkan veren anomalileri maksat alan ilaç tedavisi, kanserli dokuların dondurularak öldürülmesi “kriyoablasyon” ya da iğne aracılığıyla alternatif akım verilen kanserli doku içerisindeki iyonları ileri geri hareket ettirip ısı oluşturarak dokunun öldürülmesi “radyofrekans ablasyon” yolu de kanser tedavilerinde uzun müddettir uygulanıyor.
Umut verici çok sayıda girişimsel kanser tedavi sisteminin klinik deneyleri hala sürüyor.
Muhabir: Ayşe Doğru
