ANKARA (AA) – Birinci yapay uydunun 1957’de uzaya fırlatılması ve 1961’de uzaya birinci insanın gitmesinden bu yana başta ABD ve Rusya olmak üzere ülkeler, birçok beşerli uzay seyahati yaptı. Bu beşerli uzay uçuşları, yeni keşiflere ışık tutarken tarihteki yerlerini aldı.
AA muhabiri, birinci beşerli uzay seyahatinden bu yana yapılan beşerli uzay misyonlarından bir kısmını derledi.
İlk yapay uydunun 1957’de uzaya fırlatılmasından sonra astronotlar uzaya seyahat etti, bu sayede bugüne kadar binlerce gezegen ve yıldız keşfedildi.
İnsanlı uzay uçuşları da bilhassa ABD ve Rusya tarafından tertipli biçimde sürdürülüyor.
Uzaya giden birinci insan Sovyet kozmonot Gagarin’di
Eski Sovyetler Birliği, 12 Nisan 1961’de uzaya birinci insanı göndererek tarihi bir muvaffakiyete imza attı. Uzaya birinci giden Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, dünyanın etrafında bir yörünge boyunca 108 dakika uçan kişi oldu.
Gagarin’in 1961’deki uçuşunun akabinde Sovyetler Birliği’nin 6-7 Ağustos 1961’de Vostok 2 vazifesiyle uzaya gönderdiği Gherman Titov, bir günden fazla uzayda kalan ilk insan oldu.
Sovyetler Birliği tarafından Vostok 6 misyonuyla 14-19 Haziran 1963’te Valentina Tereshkova, birinci bayan kozmonot olarak uzaya gönderildi. Tıpkı tarihlerde Valery Bykovsky, en uzun müddetli ferdi uçuşu gerçekleştirdi.
İlk uzay yürüyüşü Leonov tarafından yapıldı
Pavel Belyayev ve Aleksey Leonov’un 18-19 Mart 1965’te yaptıkları uçuşta Leonov, uzay yürüyüşü yapan birinci insan oldu.
Vladimir Dzhanibekov ve Oleg Makarov da 10-16 Ocak 1978’de uzaya gitti lakin uzaya gittiklerinden farklı bir araçla Dünya’ya dönen birinci beşerler oldu.
19-27 Ağustos 1982’de uzaya giden ikinci bayan olan Svetlana Savitskaya, 17-29 Temmuz 1984’te uzay yürüyüşü yapan birinci bayan olarak da tarihe geçti.
Eski Sovyetler Birliği’nin 26 Aralık 1991’de dağılmasının akabinde Rusya ismiyle birinci uzay uçuşu, 17 Mart 1992’de yapıldı.
Rusya’nın 4 Ekim 1994 ile 22 Mart 1995 ortasında yaptığı uzay uçuşunda Yelena Kondakova, uzayda en uzun mühlet kalan bayan olarak kayıtlarda yerini aldı.
Uzaya giden birinci ABD’li astronot Shepard oldu
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) programları Mercury, Gemini ve Apollo ile uzaya ve Ay’a astronotlarını yollayan ABD, Merkür Projesi ile uzaya 25 uçuş yaptı. Bunların 6’sı, 1961-1963 yıllarında yapıldı.
NASA’nın 5 Mayıs 1961’deki, “Freedom 7” misyonuyla astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderildi. Uzaya giden birinci Amerikalı Shepard, alt yörüngede 15 dakika 28 saniye uçtu.
“Friendship 7 Mercury” uzay aracıyla 20 Şubat 1962’de dünyanın yörüngesine girebilen John Glenn, bunu yapan birinci ABD’li astronot oldu.
Walter Schirra Jr, 3 Ekim 1962’de 9 saat 13 dakika ile ABD’nin en uzun uçuşunu gerçekleştirdi. 15-16 Mayıs 1963’te ise L. Gordon Cooper Jr, bir günden fazla uzayda kaldı.
Joseph Walker 19 Temmuz 1963’te, uzay aracıyla yörünge ötesine, uzaya uçan birinci insan olurken Gemini IV kapsamında NASA astronotu Edward White 3 Haziran 1965’te uzay yürüyüşü yapan birinci Amerikalı olarak kayıtlara geçti.
Neil Armstrong, Ay’a ayak basan birinci insan oldu
ABD’nin Apollo 11 misyonu kapsamında 20 Temmuz 1969’da Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins’i Ay’a gönderildi. Armstrong Ay’a birinci ayak basan insan oldu, akabinde Aldrin geldi.
Sally Ride, 18-24 Haziran 1983’te uzaya giden birinci Amerikalı bayan oldu.
Ulf Merbold, 28 Kasım-8 Aralık 1983’te uzaya giden ilk Avrupa Uzay Ajansı (ESA) astronotu olarak tarihe geçti.
Bruce McCandless, 3-11 Şubat 1984’te inançlı formda kendini araca bağlamadan birinci uzay yürüyüşünü yaptı.
5-13 Ekim 1984’te Marc Garneau, birinci Kanadalı astronot, Kathryn Sullivan ise uzay yürüyüşü yapan birinci Amerikalı bayan oldu.
Çin
Yang Liwei, Shenzhou 5 misyonuyla 14 Ekim 2003’te uzaya giden birinci Çinli astronot olarak tarihe geçti.
Shenzhou 6 ile Fei Junlong ve Nie Haisheng, 12-16 Ekim 2005’te uzaya gitti ve Çin’in uzaya birinci iki kişilik uçuşu gerçekleşti.
Zhai Zigang, Shenzhou 7 ile, 25-28 Eylül 2008’de uzayda yürüyen birinci Çinli astronot oldu.
Liu Yang, 16-20 Haziran 2012’de uzaya giden birinci Çinli bayan astronot olarak tarihte yerini aldı.
17 Haziran-17 Eylül 2021’de Nie Haisheng, Liu Boming ve Tang Hongbo Çin’in Tiangong Uzay İstasyonu’nun birinci mürettebatı oldu.
15 Ekim 2021-16 Nisan 2022 tarihlerinde Zhai Zhigang, Wang Yaping ve Ye Guangfu, Shenzhou 13/Tiangong’la Çin’in, 182 günle en uzun uzay uçuşunu gerçekleştirdi.
Uluslararası Uzay İstasyonu mürettebatı
NASA, yıllardır nizamlı olarak Milletlerarası Uzay İstasyonu’na (ISS) mürettebat yollayarak uzaydaki araştırmalarını sürdürüyor.
Halen ISS’de NASA’nın “Expedition 71” mürettebatı misyonlarını sürdürüyor. Çoklukla misyonlar ortalama 6 ay sürüyor ve takımlar 6-7 kişi olabiliyor.
Ayrıca “Artemis Programı” kapsamında da birinci basamak “Artemis I”, Orion uzay aracının Ay yörüngesinde bir tipi tamamlayıp Pasifik Okyanusu’na muvaffakiyetle inmesiyle toplam 25 gün sürerek Aralık 2022’de sona erdi.
Eylül 2025’te Orion uzay aracının birinci mürettebatlı misyonu “Artemis II” vazifesinde de astronotların Ay’a iniş yapmadan Dünya’ya dönmesi planlanıyor.
Her şey planlandığı biçimde ilerlerse insanların birinci sefer Ay’ın güney kutbunu inceleyeceği programın son kademesi “Artemis III” misyonunun da önü açılacak.
Bu bağlamda beşerli uzay seyahatinin artık tertipli biçimde farklı misyonlarla sürdürüldüğü görülüyor.
Özel uzay şirketlerinin misyonları
Ülkeler dışında artık özel uzay şirketleri de uzay ajanslarıyla işbirliği halinde bilhassa ISS’e astronotları gönderiyor.
Örneğin, Axiom Space şirketi, bugüne kadar 3 misyona imza attı. Axiom-1, Axiom-2 ve Axiom-3 misyonları kapsamında farklı milletlerden uzaya astronotları gönderen şirket, bu bireylere ve ülkelerine araştırma fırsatı da sağlıyor.
18 Ocak’ta başlayan ve dönüşü 9 Şubat’ta sağlanan Ax-3 kapsamında ISS’e giden mürettebat içinde Türkiye’nin birinci astronotu Alper Gezeravcı da yer aldı.
Özel şirketlerin bu teşebbüsleriyle beşerli uzay seyahatlerinin alanının genişlediği, ülkelerin ve uzay ajanslarının ötesinde artık şirketler aracılığıyla uzaya giden kişi sayısının arttığı görülüyor.
Muhabir: Tuğba Altun
