İSTANBUL (AA) – Fed’in para siyasetine ait belirsizlikler, jeopolitik riskler, üretim varsayımları, hava ve iklim olayları ile Çin iktisadına dair gelişmeler emtia piyasasını etkileyen değerli ögeler ortasında yer aldı.
Önemli merkez bankalarının faiz indirimlerine ne vakit başlayacaklarına yönelik belirsizlikler varlık fiyatları üzerinde tesirli olmayı sürdürdü.
Özellikle merkez bankalarına ait güvercin fiyatlamaların güç kaybetmeye devam etmesi ve dolara talebin artması emtia piyasasında bir taraftan satış baskısına sebep olurken, jeopolitik riskler, kuraklık, üretim ve arza yönelik tasalar ise kelam konusu baskıyı törpüledi.
Fed’in öbür büyük merkez bankalarından daha geç faiz indirimlerine başlayabileceği kaygısı emtia piyasasında aşağı istikametli baskıyı tetikledi.
Ocak-mart devrinde pahalı metallerde karışık bir seyir izlendi. Bu periyotta fiyatlar, ons bazında altında yüzde 8,2, gümüşte yüzde 4,9 artarken, platinde yüzde 8,1, paladyumda yüzde 7,5 azalış kaydetti.
Altın fiyatları, Orta Doğu’daki gerginlikten ötürü yatırımcıların “güvenli limana” yönelmesi nedeniyle yükseldi.
Fed’e ait belirsizliklerle rağmen bankanın yıl sonuna kadar 3 faiz indirimi yapabileceğine dair kestirimini müdafaası da altın fiyatlarının artmasına neden oldu.
Çinli hane halkının artan fiziki talebi de altın fiyatlarını destekledi.
Gümüş fiyatları, bakır fiyatlarındaki yükselişten ve ABD’de beklentileri aşan şubat ayına ait imalat sanayi üretiminden aldığı takviyeyle yükseldi.
Paladyum fiyatları ise elektrikli araçların yaygınlaşmasının olağan arabalara talebi azaltabileceğine dair tasalarla düştü. Arzın istikrarlı olacağı, buna rağmen talepteki azalışın devam edeceği öngörüler de paladyum fiyatlarını aşağı taraflı etkileyen ögeler ortasında yer aldı.
Bakırın libresi, Şubat 2023’ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü
Yılın birinci çeyreğinde, global imalat sanayi aktivitesine ait belirsizlikler baz metallerde talep telaşlarını öne çıkardı. Buna rağmen bakır ve nikelde yükselişler öne çıktı.
Tezgah üstü piyasada fiyatlar libre bazında bakırda yüzde 3,2, nikelde yüzde 1,2 artarken, alüminyumda yüzde 2, kurunda yüzde 0,5, çinkoda yüzde 8,2 geriledi.
Bakırın libresi 4,14 dolarla Şubat 2023’ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü.
Analistler, fiziki piyasada bakır açığının kelam konusu olduğunu belirterek, Çin’in 2023 yılında kayda paha derecede bakır tükettiğini, bunun da talebin güçlü olduğunu gösterdiğini aktardı.
Çin, zayıflayan inşaat piyasasına karşın ülkenin askeri ve ulusal güvenlik alanları için de bakır talebinde bulunuyor. Bu ülkenin yanı sıra Avrupa ve Hindistan da yeşil iktisat ile çevresel, toplumsal ve kurumsal yönetişim üzere alanlarda tesirli olmak için bakıra yöneldi.
Çin’de ayrıyeten bakır izabe tesislerinin üretimi azaltacağına dair haberler de bakırda arz tasalarını meydana getirdi. Ülkenin toplam işlenmemiş bakır ithalatının yükselmesi de bakıra talebin arttığını gösterdi.
Küresel çapta madenlerin üretimlerinde kesintiye gitmesi de bakırda arz tasalarına yol açtı.
Arz tasaları nikel fiyatlarında da yükselişe yol açtı.
Avustralya merkezli finansal hizmetler ve altyapı varlık idaresi şirketi Macquarie Group’a nazaran, Endonezya’daki madencilik faaliyetlerine verilen onay kısıtlanırsa global nikel piyasasında bu yıl sürpriz bir açık oluşabilir.
Enerji kümesinde karışık bir seyir izlendi
Yılın birinci çeyreğinde güç kümesinde karışık bir seyir izlendi.
Ocak-mart periyodunu Brent petrolün varil fiyatı yüzde 12,9 yükselirken, New York Ticaret Borsasında süreç gören doğal gazın İngiliz Termal Ünitesi (MMBtu) cinsinden fiyatı ise yüzde 29,9 düşüş kaydetti.
ABD’de stokların düştüğünü gösteren bilgiler ve Orta Doğu’da devam eden gerginliğin tesiriyle Brent petrol fiyatları arttı. Global petrol rezervlerinin birçoklarını barındıran Orta Doğu’da artan gerginlik, bölgede global tedarik zinciri krizinin oluşması ve güç sevkiyatlarının olumsuz etkilenmesi tasaları körüklüyor. Bu durum da fiyatların üst istikametli hareketini destekliyor.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) üretim kesintisi uygulamasının müddetini bu yılın ikinci çeyreğine uzatacağı istikametindeki beklentiler de Brent petroldeki fiyat artışında tesirli oldu. OPEC+ kümesi Kasım 2022’de günlük 2 milyon varillik üretim kesintisi yapacağını duyurmuş, geçen yıl mayıs prestijiyle da günlük yaklaşık 1,6 milyon varil ek kesinti yapma kararı almıştı.
Buna ek olarak 9 üye ülke, Temmuz 2023’ten bu yana değişen ölçülerde istekli kesintiye gitmişti. Küme, şubat başında yaptığı açıklamada, petrol üretimini azaltma siyasetini 3 Nisan’a kadar sürdüreceğini teyit etmişti.
Yunanistan’ın Avrupa Birliği’nin (AB) Kızıldeniz’deki “Aspides” misyonuna katılmaya karar verdiğini açıklaması da Orta Doğu’da devam eden jeopolitik tansiyonun başka bölgelere de sıçrayacağı tasalarını artırarak Brent petrolde üst taraflı hareketi destekledi.
Öte yandan, Ukrayna’nın Rusya’nın güneyindeki en büyük petrol rafinerisine yönelik saldırısının Asya ve Avrupa’nın kimi bölgelerine yakıt tedarikini potansiyel olarak kesintiye uğratabileceği telaşları Brent petrolün yükseliş eğiliminde tesirli oldu.
Doğal gaz fiyatları, hava sıcaklılarının artacağı, münasebetiyle talebin azalacağına yönelik varsayımlar ve depolanan ölçüdeki artış nedeniyle düştü. Doğal gaz fiyatları ayrıyeten ölçülü sıcaklıklar ve bahar mevsiminin yaklaşması nedeniyle baskı altında kaldı.
Tarım kümesinde sert dalgalanmalar görüldü
Yılın birinci çeyreğinde tarım kümesinde sert dalgalanmalar görüldü.
Chicago Ticaret Borsasında kile başına fiyatlar buğdayda yüzde 10,8, mısırda yüzde 10,5, soya fasulyesinde yüzde 8,2, pirinçte yüzde 7,5 azaldı.
Intercontinental Exchange’te süreç gören pamuğun libre fiyatı yüzde 12,8, kahvenin libre fiyatı yüzde 0,3, şekerin libre fiyatı yüzde 9,4, kakaonun ton fiyatı yüzde 132,7 arttı.
Buğday ve mısır üretiminin artacağı öngörüleri fiyatlarda düşüşe neden oldu. Rus buğdayının fiyatının ucuz olması ve Çin’in ABD’den birtakım buğday alımlarını iptal edebileceğine yönelik haberler buğday fiyatlarını olumsuz etkiledi. Fransa Tarım Bakanlığı’nın Fransa’daki 2023/2024 periyodu yumuşak buğday stok iddiasını 3,5 milyon tondan, 3,7 milyon tona çıkarması da buğday fiyatlarının düşünde değerli bir etken olarak öne çıktı.
ABD’de mısır teslimatlarının artması da bu eserin fiyatlarının gerilemesine yol açtı. Memleketler arası Tahıl Kurulu’nun (IGC), Brezilya ve Çin’e ait yüksek mahsul beklentilerinin akabinde 2023/2024 döneminde 1 milyar 227 milyon ton olan global mısır üretim kestirimini 2024/2025’te 1 milyar 233 milyon tona çıkarması da mısır fiyatları için aşağı istikametli bir tesire sahip oldu.
Analistler, Brezilya’da yağışların artmasıyla kuraklık telaşlarının azalmasının soya fasulyesi fiyatlarında düşüşe neden olduğunu söyledi. Çin iktisadına ait sorunlarından ötürü ülkede talebin azalacağı telaşları de soya fasulyesi fiyatlarının gerilemesinde tesirli oldu.
Çin iktisadına yönelik telaşlara karşın ülkede pamuk tüketiminin ağır formda devam etmesi pamuk fiyatlarının artmasına neden oldu. Dünya pamuk üretiminin azalacağı öngörüleri de fiyatları yükseltti.
Brezilya’da kurak havanın devam edeceğine yönelik öngörüler ve bunun da kahve rekoltesine ziyan vereceğine ait kaygılarla kahve fiyatları yükseldi.
Husilerin Kızıldeniz’de devam eden taarruzlarının Asya’dan Avrupa’ya kahve sevkiyatını yavaşlatması ve bilhassa Vietnam’daki arza ait ezalar, kahve fiyatlarının yükselmesine neden oldu.
Hindistan’da şeker üretiminin azalması ise şeker fiyatlarının yükselmesine yol açtı. Ülkenin şeker ihracatı yasağını sürdüreceğine ait haberler de yükselişte tesirli oldu. Dünyanın önde gelen şeker üreticisi ülkelerinden Tayland’da da şeker üretiminin düşebileceğine yönelik iddialar fiyatları üst istikametli etkiledi.
Batı Afrika’da başlayan Harmattan rüzgarlarının kakao hasadı için tehdit oluşturması ve teslimat için limanlara az ölçüde eser gelmesi, sıcaklıkların artması ve yağışların azalması sonrasında Fildişi Kıyısı’nda kakao teslimatlarının azalması bu eserin fiyatlarında yükselişe sebep oldu.
Gana’nın 2023-2024 devrine ait kakao üretim kestirimlerini aşağı çekmesi de fiyatlardaki artışta tesirli bir faktör olarak öne çıktı.
Dünyadaki kakao üretiminin yüzde 60’ını karşılayan iki ülkeden gelen haberlerin akabinde, tüm dünyada çikolata fiyatlarının keskin bir formda artırması bekleniyor. İklim şartları nedeniyle kakao hasadının azalması çikolata üreticilerini fiyat artırımı yapmaya itmişti.
Üretim kesintisinin devam etmesiyle birlikte çikolata fiyatlarının daha da sert bir halde artabileceği varsayım ediliyor.
Batı Afrika’daki olumsuz hava şartları ve Avrupalı ithalatçıların orman tahribatına neden olan eserlerin ithalatına sınırlama getirmesi de kakao fiyatları üzerinde tesirli oluyor.
Geçen yıl Batı Afrika’daki olumsuz yetiştirme şartları ve mahsul hastalıkları, kakao üretimini kısıtladı ve kakao fiyatlarında yükselişe yol açtı. Mevcut kakao üretiminin talebi karşılamada yetersiz olmasından kaynaklı global açığın sürmesi bekleniyor. Ayrıyeten, kakao fiyatları El Nino hava olayı nedeniyle sert yükselmeye devam etti.
Muhabir: Burhan Sansarlıoğlu