ANKARA (AA) – Başşehir Hartum başta olmak üzere bilhassa nüfusun ağır olduğu kentlerde süren savaş sebebiyle milyonlarca Sudanlının hayatı altüst oldu.
Altyapı, sıhhat, eğitim, iktisat ve toplumda ağır tahribata yol açan savaş, yalnızca Sudan’ı değil bölge ülkelerini de tesiri altına almaya devam ediyor.
İki taraf ortasındaki müzakerelerin yakında yine başlayacağı ileri sürülse de Egemenlik Kurulu Lideri Abdulfettah el-Burhan ve HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalu’nun “savaşa devam edecekleri” istikametindeki açıklamaları, yakında bir tahlilin olmayacağını gösteriyor.
Tüm tahlil teşebbüsleri sonuçsuz kaldı
Savaşın bitirilmesi için başlatılan Suudi Arabistan ve ABD arabuluculuğundaki Cidde görüşmeleri, Mısır’ın öncülük ettiği Sudan’a komşu ülkeler barış teşebbüsü, Doğu Afrika’da Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesinin (IGAD) uğraşları ve Bahreyn’in başşehri Manama’da yapılan görüşmeler sonuçsuz kaldı.
Ulusal basın ise Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) iştirakiyle Suudi Arabistan’ın Cidde kentindeki görüşmelerin yakında başlayacağını öne sürüyor.
Fransa, 15 Nisan’da Paris’in mesken sahipliğinde Sudan’daki insani durumu ele alan, Almanya ve Avrupa Birliği ile işbirliği içinde bir konferans düzenleyeceğini açıkladı. Sudan ise Fransa’nın, Sudan’daki durumla ilgili hükümetle istişarede bulunmadan bakanlar seviyesinde konferans düzenleme duyurusu yapmasını kınadığını bildirdi.
Sudan’daki Birleşmiş Milletler (BM) İnsani İşler Uyum Ofisi (OCHA), ülkenin dünyadaki en dehşetli insani trajedilerden birine sahne olduğuna dikkati çekerek taraflar ortasında çatışmalar sürerken durumun her gün kötüleştiği ihtarında bulundu.
Dünyanın en büyük yerinden edilme krizi
BM’ye bağlı Memleketler arası Göç Örgütüne (IOM) nazaran dünyanın en büyük yerinden edilme krizinin yaşandığı Sudan’da 6 milyon 552 bin 118 kişi ülke içinde yerinden oldu, 2 milyon 19 bin 27 kişi ise ülke dışında güvenlik arayışında bulundu.
BM, Sudan’daki savaşta yaklaşık 15 binden fazla kişinin direkt çatışmalardan etkilenerek hayatını kaybettiğini belirlese de sıhhat sisteminin çökmesi nedeniyle bu sayının çok daha fazla olduğu varsayım ediliyor.
Çatışmaların sürdüğü bölgelerde insani yardımların ulaştırılamadığı Sudan’da 25 milyondan fazla kişinin insani yardıma muhtaç durumda olduğu, yaklaşık 730 bin çocuğun akut gıdasızlık çektiği bildirildi.
200 bin çocuk vefat riskiyle karşı karşıya
Yardımların ulaşamaması durumunda açlığın kaçınılmaz olduğu varsayım edilen ülkede “Çocukluğu Kurtarın” Derneğine nazaran 200 bin çocuk, gelecek ay mevt riskiyle karşı karşıya.
Dünya Besin Programı (WFP), Sudan’daki krizin hudutları aştığını, Çad ve Güney Sudan’ı da etkilediğini kaydetti.
Hasat devri olduğu halde açlığın arttığı Sudan’da hasattan sonra insani yardım gereksiniminin daha da çoğalması bekleniyor, mahsullerde bir evvelki yıla nazaran yüzde 46 düşüşle birlikte besin eserlerinin fiyatında büyük artış yaşandı.
En çok bayanlar ve çocuklar etkileniyor
En çok bayanlar ile çocukların etkilendiği savaşta lokal derneklere nazaran bayana şiddet olayları arttı. Savaşın başlamasından bu yana 370 tecavüz hadisesinin tespit edildiği belirtiliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), 5 yaşın altındaki 3,5 milyon çocuğun akut yetersiz beslendiğini bildirdi.
Devam eden çatışmalar nedeniyle yüzde 70 ila 80’inin çalışmadığı ülkedeki sıhhat tesislerine yönelik 62 taarruz doğrulandı.
DSÖ’ye nazaran ülke çapında genel tıbbi gereç krizi yaşanıyor ve kronik hastalıkları bulunanlar gerekli sıhhat hizmetlerinden yararlanamıyor. 11 binden fazla kolera, 4 bin 600 kızamık ve 1,3 milyon sıtma hadisesi kaydedildi.
Ne olmuştu?
2003’te Sudan’ın batısındaki Darfur’da isyanı bastırmak için Ömer el-Beşir liderliğindeki hükümet ve ordu, bölgenin yerlisi Arap kökenli Cancavid milislerini silahlandırarak onların takviyesini aldı.
Darfur’daki çatışmada sivillere yönelik cinayet, tecavüz ve azap dahil olmak üzere savaş hataları işlemekle suçlanan Cancavid milisleri, 2013’te yaklaşık 5 bin üye ile Dagalu liderliğinde istihbarat teşkilatına bağlı olarak resmi hüviyet kazandı.
HDK, başlarda periyodun Cumhurbaşkanı Beşir ve ordunun dayanağı, sonrasında da mali ve siyasi gücünün artmasıyla sistemli orduya paralel bir ordu haline geldi.
El-Burhan komutasındaki ordu ile Süratli Takviye Kuvvetleri (HDK), Aralık 2018’deki halk ayaklanması sonrasında idaresi ele geçirip yaklaşık 30 yıl iktidarda kalan Cumhurbaşkanı Beşir’in Nisan 2019’da devrilmesini sağlamıştı.
Ardından sivillerin iştirakiyle oluşturulan hükümette yer alan ordu ve HDK, 2021’de ise sivil hükümete karşı birlikte darbe düzenlemişti.
Askeri ve güvenlik ıslahatı kapsamında HDK’nin orduya entegrasyonu konusunda uyuşmazlığa düşmesinin akabinde Ordu ile HDK ortasında 2023’ün nisan ayı ortasında çatışmalar başlamıştı.
Ülkede o tarihten bu yana taraflar ortasında şiddetli çatışmalar sürüyor.
Muhabir: Ahmed Satti
