LAHEY (AA) – Milletlerarası Adalet Divanı’ndan (UAD) yapılan yazılı açıklamada, Nikaragua’nın Almanya aleyhine 1 Mart’ta açtığı davada, ihtiyati önlem taleplerine ait kararın yarın TSİ 16.00’da ilan edileceği duyuruldu.
Divan Başkanı Lübnanlı Yargıç Nawaf Salam tarafından okunacak kararda, davanın aslına ait kesin karar verilinceye kadar geçecek müddette, Almanya’nın İsrail’e yaptığı silah sevkiyatını durdurmasını isteyen Nikaragua’nın süreksiz önlem talepleri karara bağlanacak.
Nikaragua’nın iddiaları
Nikaragua, 8 Nisan’daki duruşmalarda, Almanya’nın memleketler arası hukuku dört formda ihlal ettiğini öne sürdü.
Nikaragua, birinci olarak Almanya’nın, İsrail’e verdiği askeri, siyasi ve mali dayanakla Gazze’de soykırım işlenmesini kolaylaştırdığını ve Soykırım Sözleşmesi’ne muhalif hareket ettiğini belirtti.
Almanya’nın İsrail’e en çok silah tedarik eden ikinci ülke olduğunu kaydeden Nikaragua’nın avukatları, Almanya’nın tıpkı vakitte İsrail’e verdiği bu mühimmatların Gazze’deki soykırımda kullanıldığını bilmemesinin mümkün olmadığını vurguladı.
İkinci olarak Almanya’nın, milletlerarası insancıl hukukun temel kontratlarını ve teamüllerini ihlal ettiğini anlatan Nikaragua’nın avukatları, Almanya’nın bir yandan Filistinlilere yönelik yardımları keserken öteki taraftan da İsrail’e tank mermisi, Heron insansız hava aracı, çelik yelek, tıbbi gereç ve savaş gemisi mühimmatı gönderdiğine dikkati çekti.
Nikaragua, üçüncü olarak, Gazze başta olmak üzere Filistin’in tüm toraklarında devam eden İsrail’in işgal ve ilhak uygulamalarına Almanya’nın katkı sağladığını aktardı.
Son olarak Nikaragua, Almanya’nın, İsrail’in Filistinlilere yönelik uyguladığı apartheid ve ayrımcı rejimi engellemeyerek ve hatta dayanak olarak memleketler arası hukukun emredici normlarına karşıt hareket ettiğini savundu.
Nikaragua, dava sonucunda Divan’dan, Almanya’nın “uluslararası yükümlülüklerine ters hareket ettiğini tespit etmesine, bu hareketlerine son vermesine, bu ihlallerin tekrarlanmayacağına dair garanti vermesine ve bu ihlallerin mağdurlarının ziyanını tazmin etmesine” hükmetmesini istedi.
Almanya’nın savunması
Almanya’nın avukatları, 9 Nisan’daki duruşmalarda, Berlin idaresinin “İsrail’in Gazze’deki soykırımını desteklediği” istikametindeki tezlerini reddederken, silah ihracatının milletlerarası hukuk kurallarına uygun yapıldığını öne sürdü.
Avukatlar ayrıyeten İsrail’e gönderilen silahların, önemli bir ihracat lisansı incelemesine tabi tutulduğunu ve İsrail’e silah göndererek hukuka karşıt hareket edilmediğini savundu.
7 Ekim’den sonra İsrail’e silah ihracatı için yeni lisans sayısının önemli derecede azaldığını savunan Almanya, bu tarihten sonra İsrail’e silah sevkiyatının büyük çoğunluğunun, 7 Ekim’den evvel verilen ihracat müsaadelerine bağlı olarak yapıldığını iler sürdü.
İşgal altındaki Batı Şeria, Ürdün ve başka yerlerdeki Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı’nın (UNRWA) operasyonları için fon sağlamayı ve UNWRA dışındaki insani yardım kuruluşlarını desteklemeyi sürdürdüklerini belirten Almanya, Nikaragua’nın talep ettiği süreksiz önlemlere hükmetmesini gerektirecek derecede önemli ve telafisi mümkün olmayan bir riskin bulunmadığını savundu.
Nikaragua’nın, Almanya aleyhine istediği tedbirler
Nikaragua’nın, İsrail’in Gazze’deki soykırımına dayanak olmakla suçladığı Almanya aleyhine açtığı davada talep ettiği 5 ihtiyati önlem şöyle:
“- Almanya, Soykırım Kontratı, memleketler arası insancıl hukuk yahut Filistin halkının kendi bahtını tayin hakkı üzere genel milletlerarası hukukun başka emredici normlarının ihlalinde ve Filistinlilerin apartheid rejimine tabi olmasında kullanılabilecek, bilhassa de askeri teçhizat dahil olmak üzere İsrail’e yaptığı askeri yardımları derhal askıya almalıdır;
– Almanya, İsrail’e teslim edilmiş olan silahların soykırım işlemek için kullanılmaması, soykırım aksiyonlarına katkıda bulunmaması yahut memleketler arası insancıl hukuku ihlal edecek halde kullanılmaması için derhal her türlü çabayı göstermelidir;
– Almanya, insancıl hukuk kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmek için mümkün olan her şeyi derhal yapmalıdır;
– Almanya, soykırım, soykırım hareketlerini ve Filistin halkının insani haklarının ihlalini tedbire yükümlülüklerine uymanın bir modülü olarak Birleşmiş Milletler Yakın Doğu’daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansının (UNRWA) finansmanını askıya alma kararını geri almalıdır; bu karar, insani yardımın Filistin halkına, bilhassa de Gazze’ye ulaşmasını sağlamak için mümkün olan her şeyi yapma yükümlülüğüne uymalıdır;
– Almanya, memleketler arası hukuktaki cürümlerin ihlallerinde kullanılabilecek askeri teçhizatın İsrail’e tedariki de dahil olmak üzere dayanağını keserek ve bu kuruluşun faaliyetlerini dayandırdığı UNRWA’ya dayanağını sürdürerek memleketler arası hukukun emredici nitelikteki kurallarının ağır ihlallerinin sona erdirilmesi için işbirliği yapmalıdır.”
İhtiyati önlem kararının önemi
Nikaragua, Divan Statüsü’nün 41. hususu ve Divan İç Tüzüğü’nün 73, 74 ve 75. hususları uyarınca Almanya aleyhine ihtiyati önlemlerin belirlenmesini talep etti.
Divan, ihtiyati önlem talebi olan durumlarda, kelam konusu davadaki savların makuliyetini, durumun aciliyetini, istenilen önlemlerin gerekliliğini, olası ziyanların oluşmasını önlemesi maksadının varlığını ve davanın husus ve gaye bakımından yargı yetkisine girip girmediğini inceleyerek veriyor.
İhtiyati önlem kararları BM Kuralının 94. unsuru uyarınca, Divan’ın öbür tüm kararları üzere davanın tarafı olan devletler açısından bağlayıcıdır.
Yine birebir husus uyarınca, davanın taraflarından biri, Divan’ın kararına uymazsa, öteki taraf BM Güvenlik Kurulu’na başvurabilir ve Kurul gerekli görürse, karara işlerlik kazandırmak için tavsiyelerde bulunabilir yahut alınacak tedbirleri kararlaştırabilir.
Divan, Nikaragua’nın talep ettiği önlemlerin tamamını ya da bir kısmını kabul edebileceği üzere, bunların hepsini reddedebilir.
Divan, ihtiyati önlemlere hükmedilmemesine ait Almanya’nın talebini kabul etse dahi dava, Nikaragua’nın temel savları kesin karara bağlanıncaya kadar devam etmiş olacak.
Tedbir kararlarının etkisi
Nikaragua’nın önlemlerinin en azından bir kısmını kabul etmesi ihtimalinde Divan’ın kararı, İsrail’e askeri, ekonomik ve siyasi dayanak veren üçüncü ülkelerin de İsrail’in ihlallerinden sorumlu olduğu manasına gelmesi bakımından ehemmiyet taşıyor.
İhtiyati önlemlere hükmedilmesi durumunda bunun en kıymetli sonucu, Divan’ın kullanacağı tabirlere bağlı olmakla birlikte, Almanya’nın İsrail’e verdiği askeri dayanağı gözden geçirmesi, azaltması, durdurması hatta bu vakte kadar gönderdiği mühimmatın kullanımını sınırlaması manasına dahi gelmesi mümkün olabilir.
İkinci olarak İsrail’in, Filistinlilere yönelik ihlallerinde değerli rol oynayan füze, mermi, bomba ve gibisi mühimmatı takviyesi veren Almanya dışındaki öteki ülkelerin de misal davalar tesiriyle kelam konusu yardımları azaltması ya da sonlandırması olası.
Üçüncü olarak, İsrail’in işlediği cürümleri destekleyen Almanya’nın “yardım eden” sıfatıyla milletlerarası sorumluluğu doğuyor ve Filistin lehine tazminat davası açılmasına giden süreç başlayabilir.
Dördüncü olarak İsrail, askeri ve siyasi açıdan yalnızlaşacak ve uzun yıllar sürecek bu dava kesin karara bağlanana kadar, öbür ülkelerin de İsrail’e dayanak vermekten çekinmesi bekleniyor.
Nikaragua’nın davasının, Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı davayla ilişkisi
Nikaragua’nın Almanya’ya karşı açtığı dava, Güney Afrika’nın, İsrail’e karşı açtığı soykırım davasından farklı olsa da ikisi ortasında bir bağlantıdan kelam etmek mümkün.
Her iki dava da UAD’de görülürken, Nikaragua’nın davası, mevzu ve kapsamı bakımından daha geniş savları ve suçlamaları kapsıyor.
Güney Afrika’nın açtığı dava yalnızca Gazze’deki soykırım hatasını incelerken, Nikaragua’nın davası Almanya’nın, İsrail’in tüm Filistin topraklarındaki soykırım, savaş kabahati, apartheid uygulamaları ve öbür tüm memleketler arası hukuk ihlallerine verdiği takviyesi ele alıyor.
Nikaragua, Güney Afrika’nın İsrail’e karşı açtığı soykırım davasında Divan tarafından 26 Ocak’ta verilen önlem kararına sıklıkla atıf yaparken, soykırım davasında tespit edilen İsrail’in ihlalleri hem Nikaragua’nın Almanya’ya karşı açtığı davaya taban teşkil ediyor hem de Nikaragua’nın Filistin’de işlenen cürümlerin varlığı ispatlamasını kolaylaştırıyor.
Muhabir: Selman Aksünger