İSTANBUL (AA) – İstanbul Üniversitesi Zooloji Koleksiyonu, dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan binlerce canlı çeşidine mesken sahipliği yapıyor.
Sultan 2. Abdülhamid’in İstanbul’da Tabiat Tarihi Müzesi kurulması için heyet görevlendirmesi üzerine Yıldız Sarayı’nda tutulan birçok canlı örneği, Zeynep Hanım Konağı çatısı altında toplandı. Bu formda birinci adımları atılan koleksiyon, 1915-1933 yıllarında Darülfünun Fen Şubesi İlm-i Hayvanat Müzesi kurucuları A. Vehbi Türküstün ve Boris Zarnik tarafından geliştirilerek sergilendi. 1933-1950 ortasında, Türkiye’ye gelen Andre Naville ve Curt Kosswing üzere bilim insanları koleksiyonun gelişimine katkı sağladı.
Dönemin kurallarından ötürü 1957’de Murat Paşa Medresesi’ne depolanan koleksiyon, 1989’da İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Dinçer Gülen ve grubunun çalışması sonucu tekrar sergilenmeye başlandı. 2015’te Fen Fakültesi binasının zelzeleye dayanıksız olduğu gerekçesiyle yıkılması üzerine hayvan tiplerine ilişkin örneklerin yer aldığı koleksiyon 7 yıl kapalı kaldı.
Fakülte binasının yenilenmesinin akabinde “İstanbul Üniversitesi Zooloji Koleksiyonu”, 2024’te tıpkı yerde sergilenmeye başlandı.
Öğrenciler hayvan cinslerini inceleme imkanı buluyor
İstanbul Üniversitesi Zooloji Koleksiyonu Sorumlusu Doktor Öğretim Üyesi Fatih Dikmen, AA muhabirine, koleksiyondaki kimi örneklerin, taşınma sürecinde ziyan gördüğünü, kimilerinin da nemden etkilendiğini belirterek, yaklaşık bir yıllık bakım ve tamirin akabinde koleksiyonu, yılbaşından itibaren yine ziyarete açtıklarını söyledi.
Koleksiyonun, açılmasından bu yana okullar ve meraklıları tarafından çok ilgi gördüğünü ve cazibe merkezi haline geldiğini lisana getiren Dikmen, burayı öğrenciler için eğitim laboratuvarı olarak da gördüklerini, öğrencilerin dünyadaki hayvan cinslerini inceleme ve karşılaştırma imkanı bulduklarını aktardı.
Bireysel ziyaretler de aldıklarını belirten Dikmen, koleksiyonu görmek isteyenlerin toplumsal medya hesapları üzerinden müracaat yapabileceklerini söz etti.
Dikmen, bu cins koleksiyonlarda çalışmanın uzmanlık gerektirdiğini, doktora öğrencisi Gonca Yeşilyurt ile hayvan örneklerinin bakımını yaptıklarını aktararak, “Her öğrencimize ‘Hadi gel bize yardımcı ol’ diyemiyoruz ya da rastgele bir insanı bu alanda çalıştıramıyoruz. Belirli bir deneyim, tecrübe gerekiyor. Bu yüzden aslında bu işin bir yıllık sürecinin tahminen de 6 ayı öğrencilerimizi eğitmekle bize nasıl yardım edeceklerini göstermekle geçti ve biz yaparken onlar bir yandan gözlemlediler. Akabinde yavaş yavaş öğrendiler ve işte bugün yeri geldiğinde kuşların üzerindeki tozları nasıl temizleyeceklerini, böcek örneklerinde oluşan rastgele bir kırılma ya da tahribatı nasıl tamir edeceklerini biliyorlar.” diye konuştu.
Koleksiyonda, göğüslü, omurgalı, omurgasız birçok cinsten örnekler olduğunu söz eden Dikmen, birtakım tiplerin kavanozlarla sıvı içerisinde bozulmalarını önleyecek biçimde saklandığını, kimilerinin da iskelet halinde korunduğunu anlattı.
İstanbul’un yüzyıl öncesindeki böcekleri de koleksiyonda yer alıyor
Dikmen, iki ana kısımdan oluşan koleksiyona ait şu bilgileri verdi:
“Sergi alanı, halka ya da başka ziyaretçilere açık kısmımız. Bizim bir de bilimsel koleksiyonumuz var. Onun tarihi çok daha eskiye dayanıyor. Mesela İstanbul’daki 1915-1925 ortasında, yüzyıl öncesinde merakla İstanbul’un böceklerini toplamış bir araştırmacının koleksiyonunu ailesi o ölünce koleksiyonumuza katıyor ve 500 cinsin bulunduğu koleksiyon o vakitten beri bizde. Bu böcek koleksiyonundaki hasarları tamir ettik. Böylece aslında yüzyıl evvelki İstanbul’un böceklerini bugün karşılaştırabilme imkanı oluyor. Bu manada çok kıymetli bir araştırma gereci. Bu örnekleri görmek isteyen yurt dışından ya da yurt içinden araştırmacılar bize yazıyorlar. Biz de uygun takvim ve çalışma planı dahilinde onları davet edip burada çalışmalarını yapmalarını sağlayabiliyoruz.”
Kelebek çeşitleri de sergileniyor
Türkiye’nin en eski kuş ve yarasa tiplerinden kimilerinin da koleksiyonda sergilendiğini aktaran Dikmen, Atıf Şengün’ün İstanbul’un Gündüz Kelebekleri yapıtında bahsedilen kelebek çeşitlerinin de burada yer aldığını anlattı.
Dikmen, koleksiyonda dünya genelindeki böcekler, memeliler, sürüngenler, kuşlar üzere 2 binin üzerindeki canlı çeşidine ilişkin çok sayıda örneğin bulunduğunu vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Koleksiyonun en kıymetli özelliği, tıp sayısından fazla çeşit çeşitliliği. Zira Türkiye’nin pek çok yerinde zooloji müzeleri var. Mahallî koleksiyonlar, hayvanları sergileyebiliyorlar ancak bizim bahtımız, yabancı bilim insanlarının Fransa’dan, Almanya’dan ve hatta dünyanın farklı yerlerinden getirttiği örnekler. Bu sayede Güney Amerika’ya ilişkin karıncayiyeni görebiliyoruz. Dünyada çok az bulunan, üç gözlü kertenkeleyi burada kemik halinde sergileyebiliyoruz. Tekrar dünyada kuşağı tükenmekte olan böcek örneklerini, kelebek örneklerini görebiliyorlar. Dünyanın en büyük böcekleri diyebileceğimiz sopa böceklerini görebiliyorlar. Yani Türkiye’de olmayan da pek çok böcek ya da göğüslü canlıyı ya da öbür hayvanların örneklerini burada görebiliyor ziyaretçiler.”
Muhabir: İrem Demir
