İSTANBUL (AA) – Marmara Üniversitesi (MÜ) Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yıldızeli, “7 Mayıs Dünya Astım Günü” kapsamında hastalıkla ilgili dikkat edilmesi gerekenler, mevcut ve gelecekte uygulanması planlanan tedavi tekniklerine ait AA muhabirine, değerlendirmelerde bulundu.
Astımın hayli sık görüldüğüne işaret eden Yıldızeli, bu hastalığın dünyada 300 milyona yakın kişiyi etkilendiğinin düşünüldüğünü söyledi.
Multifaktöriyel bir hastalık olan astımda temelde genetik yatkınlık kelam konusu olsa da bugün endüstrileşmiş toplumlardaki etraf ve hava kirliliğinin de astım için provokatör faktör olarak sayıldığını belirten Yıldızeli, bilhassa sigara içmenin, annenin hamilelikte sigara kullanmasının yahut çocukluk çağında sigaraya maruz kalmanın bu hastalığa yol açtığını anlattı.
Fotoğraf: Elif Küçük/AA
“Haftalarca süren kuru öksürük belirtilerden biri”
Doç. Dr. Yıldızeli, astımın çocukluk çağında her iki cinsiyette görülebildiğini lakin erkek çocuklarda ergenlikle bir arada geçme eğilimde olabildiğini söz etti.
Erişkin popülasyonda ise daha çok 30’lu, 40’lı yaşlardaki bayanlarda astımın görüldüğünü belirten Yıldızeli, az de olsa 40’lı yaşlardan sonra tekrar eden öksürük, bir alerjenle provoke olma, geçmeyen geniz ve burun akıntısı, hapşırık üzere tipik öykülerle gelen astım hastalarının da olabildiğini lisana getirdi.
Yıldızeli, astımın tek bir test ya da bir radyoloji imajıyla teşhis konulan bir rahatsızlık olmadığının altını çizerek, hastalığın belirtileri ve teşhis süreçleriyle ilgili şu bilgileri verdi:
“Astımın tanısı kıssayla konuluyor zira ataklarla gelen bir hastalık. Yani süreklilik arz etmeyebilir. Hastalar bize başvurduklarında semptom ortada yoksa bunu teneffüs işlev testi, radyoloji, laboratuvarla ortaya koymak çok sıkıntı oluyor. Tekrarlayan epizotlar en değerlisi. Bunun haricinde bilhassa ilkbahar, sonbahar periyodunda hastalarda burun ve geniz akıntısı, hapşırık, nefes darlığı -bazen hastalar kendilerinden kedi hırıltısı, mırlama formunda teneffüs sesi geldiğini söylüyorlar- toz, polen, sigara dumanı olan ortamlarda kuru öksürüğün devam etmesi, öksürüğün balgamlı değil de kuru biçimde olması ve haftalarca sürmesi, göğüste baskı hissi… Bunlar astımın en baştaki semptomları. Daha şiddetli olgularda, gün içi faaliyetlerde nefes darlığına bağlı daralma ya da gece uykudan uyandıran nefes darlığı ve öksürük krizleri de kendini gösterebiliyor.”
Alerjen etkenlerden uzak durulmadığında denetim altına alınamıyor
Doç. Dr. Yıldızeli, hayat boyu şahısla bir arada gelen astımın bazen ciddileşebildiğini bazen tıpkı seyirde gittiğini bazen de vakitle düzelebildiğini söyledi.
Bu nedenle teşhis koydukları şahısta öncelikle ciddiyet skorlaması yaparak hastalığının hangi basamakta olduğuna baktıklarını aktaran Yıldızeli, buna nazaran halk ortasında “fıs fıs” olarak bilinen “inhaler” tedavi düzenlediklerini anlattı.
Yıldızeli, teşhis konulan her hastaya öncelikli olarak duman, toz ve kokudan uzak pak bir etraf önerdiklerini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bazı hastalarımıza özel alerji testleri yapıyoruz. Aşikâr bir alerjen çıkıyor; mesela küflere, mantarlara, nemli ortama, yünlü halılara, polen içeren çiçeklere, bitkilere. Yünlü yastık, yorgan ve halıların ortadan kaldırılması, klimanın bakım ve filtre temizliğinin kesinlikle yapılmasını öneriyoruz. Alerjenden uzak durulmadığı takdirde astımı denetim altına almak ilaçlarla yahut rastgele bir tedaviyle mümkün değil. Hasta kiloluysa -kilo da astımı tetikler- kilo vermesini, hafif seviyede spor, yürüyüş yapmasını öneriyoruz. Aşıları kesinlikle yapıyoruz zira bu şekil hastalar bilhassa kış, bahar aylarında, viral enfeksiyonların fazla olduğu devirlerde ortaya giren bakteriyel ve viral enfeksiyonlarla bir arada alevlenebiliyorlar.”
Aşırı soğuk ve sıcak havalar astım krizinin tetikçisi
Doç. Dr. Şehnaz Olgun Yıldızeli, çok soğuk ve sıcak havaların astım krizini tetikleyebildiğine işaret ederek, bu hastaların bilhassa eksi 10 derecenin altındaki havalarda katiyetle dışarı çıkmasının yasak olduğunu, saunaya giremediklerini, çok sıcak suyla banyo yapamadıklarını lisana getirdi.
Hastalara astımı tetikleyecek durumlara karşı tekliflerde bulunan Yıldızeli, şunları kaydetti:
“Soğuk havalarda dışarı çıkması gereken bir hastaysa atkıyla burun ve ağız bölgesini kapatmasını öneriyoruz. Çok kuru havalarda hastalarımız provoke oluyor. Meskende kalorifer yahut sobaların üzerine nemlendirici koymalarını, odayı nemlendirmelerini öneriyoruz. Tozlu, polenli ortamlara gireceklerse maske takabilirler. Bazen yanlarına kurtarıcı ilaç ekleyebiliyoruz. Yalnızca bahar aylarında bilhassa toz-polen hassasiyeti varsa onun için de ilaçlarımız, medikal tedavilerimiz var. Mesleksel astımı olanlara kesinlikle maske, kollayıcı ekipman, tozu ve dumanı engelleyici malzemeleri öneriyoruz.”
Aşırı hijyenik ortamlarda büyümek de astım riskini artırıyor
Yıldızeli, dünyada astım hadiselerinde artış görülüp görülmediğine ait yaptığı değerlendirmede, endüstriyel toplumlarda astım olaylarının arttığına dikkati çekti.
“Temiz hijyen teorisi”nden bahseden Yıldızeli, “ABD üzere gelişmiş ülkelerde çocukların, gençlerin çok hijyenik ortamlarda büyütülmeleri yahut çok endüstrileşmiş ülkelerde dumanlara ya da çevresel faktörlere maruziyet astım riskini artırıyor. Genel olarak teneffüs yolu hastalıklarının teşhisinde bir artış var.” bilgisini verdi.
Atak esnasında teneffüs sorunu şiddetliyse acile başvurulmalı
Yıldızeli, astım atağı esnasında şiddetli teneffüs badiresi yaşanıyorsa kesinlikle bir hastanenin acil servisine başvurulması gerektiğini zira kimi atakların hayatı tehdit eden seviyelere ulaşabildiğini söyledi.
Astımdan vefat oranlarının yüksek olmadığını aktaran Yıldızeli, şu an ellerindeki medikal tedavilerin krizleri denetim altına almakta başarılı olduğunu söz etti. Doç. Dr. Yıldızeli, çok dirençli hadiseler da görülebildiğine dikkati çekerek, “Atağın nasıl geçeceğini bilmemiz çok mümkün olmuyor. O yüzden dert fazlaysa doktor tarafından değerlendirilmesini mutlaka öneriyoruz zira sebep bir enfeksiyonsa tedavi edilmesi lazım. Yalnızca hava yolu hastalığıysa onun tedavisi farklı olabiliyor.” diye konuştu.
Polikliniğe başvuranların yüzde 30-35’inde astım mevcut
Doç. Dr. Şehnaz Olgun Yıldızeli, göğüs hastalıkları polikliniğine başvuran hastaların yüzde 30-35’inde astım teşhisinin mevcut olduğuna da değindi.
Hastalıkla ilgili umut vadeden, yeni tedavi usulleri ve çalışmaları olup olmadığına yönelik Yıldızeli, şu bilgileri paylaştı:
“Astım bu mevzuda hava yolu hastalıkları içerisinde en şanslı küme diyebiliriz. Zira günümüzdeki medikal tedavilerin birden fazla astım hastalarının şikayetlerini düzeltmeye yönelik. ‘Biyolojik ajanlar’ dediğimiz çok hoş casuslar çıktı. Bunlar, inflamasyon denilen, hastalığı ortaya çıkaran patogenezi tek noktadan baskılayabiliyorlar. Hasebiyle bilhassa dirençli astım hadiseleri için çok hoş yeni tedaviler var.”
Yıldızeli, halihazırda 3-4 astım tedavisi olduğunu, birtakım ilaçlar üzerindeki çalışmaların da sürdüğünü anlatarak, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“10 yıl evvelki dirençli astım olgularıyla şimdiki dirençli astım olgularının tedavi opsiyonuna ulaşabilme açısından önemli farkları olduğunu görüyoruz. Bilhassa alerjik inflamasyonla tetiklenen süreçte hücresel blokaj yapıyorlar. Böylelikle alerjenlere daha duyarsızlaştırma mümkün olabiliyor. Daha spesifik alerjenler varsa onlara karşı halk ortasında astım aşısı denilen aşı var. Her astım hastası için uygun değil lakin birtakım hastalar da en azından muhakkak dönemleri rahat geçirebilme bahtına sahipler. Şu an için tedaviler astım hastalarının lehine işliyor. Hala ilaçlar çıkmaya devam ediyor, mevcut ilaçların muvaffakiyetleri hoş. Hala çalışmaları devam eden ilaçlar var. Muhtemelen önümüzdeki 5-6 yılda ‘dirençli’, ‘tedavi edilmesi zor’ dediğimiz astımlar daha fazla düzgünleşme bahtına sahip olacak.”
Muhabir: Elif Küçük
