ISTANBUL (AA) – Fırıncızade Pir Sırri Abdi Dede tarafından 1623-1630 ortasında kurulan ve yaklaşık 300 yıl, Osmanlı medeniyetine insan yetiştiren irfan olacakları ortasında yer alan yapı, Evliya Çelebi’nin seyahate çıkmasına sebep olan meşhur hayalinin tabir edildiği yer olarak da biliniyor.
Zaman içerisinde çeşitli tamiratlar geçiren yapıda, 1731’de birinci kere kapsamlı bir tamirat gerçekleştirildi. Mevlevihane, 1796’da III. Selim, 1835’te ise II. Mahmud himayesinde tekrar inşa edildi.
Mevlevihanenin semahane kısmı 1925’ten sonra Cumhuriyet devrinde bir müddet Kasımpaşa Güreş Kulübü’nün güreş salonu, başka kısımları ilkokul olarak kullanıldı. Bu sırada ana yapının kuzeyindeki müştemilat, avludaki şadırvan ve hazire ortadan kalktı, yerin çiçek bahçesi olan doğu kısmına Süruri İlkokulu yapıldı.
Ana yapı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından oda oda kiraya verildi. Süratle harap olan yer, 1979’da çıkan bir yangında büsbütün yok oldu.
“Bir mevlevihanede semahane kısmında sema yapıyorsanız burası tüm kurumlarıyla ayakta demektir”
Kasımpaşa Mevlevihanesi, tekkelerin kapatıldığı 1925’ten 99 yıl sonra, İnsan ve İrfan Vakfı öncülüğünde Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğünce tekrar ayağa kaldırıldı.
Aslına uygun halde inşa edilen yapıda, tasavvuf kültürünün korunması ve yaşatılması ismine çalışmalar yürütülecek.
Kasımpaşa Mevlevihanesi’ne ait AA muhabirine açıklamada bulunan Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Postnişin ve Kasımpaşa Mevlevihanesi Postnişini Mehmet Fatih Çıtlak, yaklaşık bir asır sonra, eski tabirle meydanın tekrar uyandığını söyledi.
Çıtlak, mevlevihanede 99 yılın akabinde sema yapılmasının değerine değinerek, “Semahane denilen mevlevi meydanında semah icra edilmesi, maalesef sembolik bir hale gelmiş. Bir mevlevihanede sema yapılması, mutfağıyla, insan yetiştirmesiyle, terbiyesiyle, ahlakıyla, tüm kurumlarıyla iş yapıyor, hatta herkese gösterilecek halde de sema yapılıyor demektir. Bir mevlevihanede semahane kısmında sema yapıyorsanız burası tüm kurumlarıyla ayakta demektir.” sözlerini kullandı.
Kasımpaşa Mevlevihanesi’nde yalnızca sema meydanını açmadıklarının altını çizen Çıtlak, “Tüm kurumlarıyla, matbahı, derviş hücreleri, hizmet edilen alanları ve insan yetiştirecek sınıflarıyla burada Farsça dersleri, Mesnevi okuması, Sadi’den, Hafız’dan, Pir Sadi Şirazi’nin Bostan ve Gülistan’ından dersler yapılacak. Bir tarafta meydan terbiyesinin tüm safahatı anlatılacak.” dedi.
Mehmet Fatih Çıtlak, dünyada mevlevilik üzerine örgün eğitim verecek birinci mevlevihanenin Kasımpaşa olacağına dikkati çekerek, yurt içi yahut yurt dışından gelen konukların 1001 gün sıkıntıya giremese de mevlevihanedeki hayatın nasıl olduğunu öğrenebileceğini vurguladı.
“Kapılarımızı ve gönlümüzü insanlığa açarak, gereksinim olan hoşlukları sunacağız”
Yapıda kare kodlu sistemlerin ve derviş çeyiziyle ilgili bir müzenin yer alacağını aktaran Çıtlak, “Etrafta dervişane üslupla farklı bir yere geldiğinizi hissettiren beşerler hizmet edecek. Biz şu anda manevi havayı üzerimize yakışır biçimde taklitten tahkike dediğimiz gerçekçi formda anlatırken, günümüz insanına da bir şey söyleyeceğiz.” diye konuştu.
Çıtlak, Kasımpaşa Mevlevihanesi’nin kendileri için bir hayal olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:
“Kudüs’e, Mescid-i Aksa’ya gittiğinizde, Burak Mescidi’nin yanına ilerlemeden evvel sizi bir sebil karşılar. Sebilin üzerini okuduğunuzda şu ibareyi görürsünüz, ‘Kasımpaşa Sebili’. Benim burada Kasımpaşa Mevlevihanesi’nden ayağımı vurduğum ses, Mescid-i Aksa’dan geliyor. Nasıl bir medeniyet. Şöyle elimi uzattığımda tam hizada Kudüs vardır. Ben burada bilerek semaya çıkıyorum. Ben tahminen de Kudüs, Mescid-i Aksa’yı, Kasımpaşa Sebili’ni Kasımpaşa’dan işaret ediyorum. Bunun hazzını bırakın ben yaşayayım ve yaşatayım. Burada avluya girdiğinde bir insan ‘Ben büyük bir medeniyetin evladıyım ve onun devamıyım.’ dediğinde her şeyi sahiplenmesi de farklı olur. Evliya Çelebi, gelip burada hayalini anlatmış, duşunun tabirini de burada bulmuştur. Biz de hayalini gördüğümüz şeylerin tabirini Kasımpaşa’nın açılışıyla göreceğiz.”
Üniversitelerle ortak çalışmalar yapacaklarını ve konuk öğrenci ağırlayabileceklerini kaydeden Çıtlak, farklı kurum ve kuruluşların da çeşitli tertipler için mevlevihaneyi kullanabileceğine işaret ederek, “Bu mahalleli ile de iç içe yaşayacağız. Bu kapılar içeriden ve dışarıdan hoşlukları koruma etmek için var. Kapılarımızı ve gönlümüzü insanlığa açarak muhtaçlık olan hoşlukları sunacağız, birebir 99 yıl önce yapıldığı üzere.” değerlendirmesinde bulundu.
Yapının yine inşası birçok ıstırap nedeniyle durdu
Kültür ve Turizm Bakanlığı Semazenbaşısı ve Kasımpaşa Mevlevihanesi Kurucu Temsilcisi Abdurrahman Tevruz ise mevlevihanenin üst sokağında dünyaya geldiğini söyledi.
Tevruz, 1979’da büyük yangında büsbütün yok olan yapıdan geriye kalan merdivenlerde çocukluğunda oyunlar oynadığını aktararak, “Arşivden bulduğumuz bütün fotoğrafları da burada sergileyeceğiz. Burada mezar taşları vardı. 12 yaşlarında araştırmacılık başladı. 13 yaşında semayı öğrenmek nasip oldu. 1630’lu yıllarda Evliya Çelebi’nin de düşünü anlattığı yer olduğu için benim için farklı bir duşa vesile oldu burası.” dedi.
İlk olarak 2016’da Kasımpaşa Mevlevihanesi’nin yine ayağa kaldırılması için Beyoğlu Belediye Başkanı Ahmet Misbah Demircan’ın takviyede bulunduğunu aktaran Tevruz, 15 Temmuz darbe teşebbüsü, Kovid-19 salgını ve ekonomik badireler üzere çeşitli nedenlerle yapının inşa çalışmalarının durduğunu kaydetti.
Abdurrahman Tevruz, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dayanağı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü katkılarıyla yapının yine ayağa kalkma sürecinin gerçekleştiğini kelamlarına ekleyerek, emeği geçenlere teşekkür etti.
Mevlevihanede yeni kuşaklara eski gelenekleri aktarmaya çalışacaklarını vurgulayan Tevruz, yapının arşivdeki fotoğraflarına nazaran aslına uygun biçimde inşa edildiğinin altını çizdi.
“Esas olan burada sabrı öğretmektir”
Tevruz, Farsça dersleri, divan okuma atölyeleri, meşk metoduyla Türk musikisi eğitimlerinin yanı sıra keçe, tezhip, minyatür, çizgi ve ebru atölyeleri düzenleneceğini kaydederek, “Aslında temel olan burada sabrı öğretmektir. Meşhur ‘Hamdım, piştim ve yandım’ın tüm istikametini burada göstereceğiz. Eğitimler de buna nazaran ayarlanır. Yurt dışından konuğumuz gelse burada konaklayacakları odalara kadar düşündük.” tabirlerini kullandı.
“Bir haftalığına mevlevi olmak” başlıklı bir program düzenleyeceklerini kelamlarına ekleyen Tevruz, “Yerli ve yabancı ayırmadan, ‘Onlar yalnızca sema ediyor.’ diyenlere, ‘Gelin bu işin perde ardını da görün.’ deyip, o kültürün özünü anlatacağız.” diye konuştu.
Yaklaşık 6 bin metrekare alandan oluşan mevlevihanede birinci mukabele, 18 Mayıs’ta gerçekleştirilecek.
Evliya Çelebi’nin hayalinin hikayesi
Seyyah Evliya Çelebi, “Şefaat ya Resulallah!” yerine “Seyahat ya Resulallah!” diyerek Hz. Muhammed’in tebessüm ve duasına mazhar olduğu bir hayal gördü. Hayal, kaynaklara nazaran dünyaca tanınan “Seyahatname”nin de başlangıç noktası oldu.
Evliya Çelebi, bu rüyayı Kasımpaşa Mevlevihanesi piri Abdullah Dede Efendiye tabir ettirdi. Bu sebeple Evliya Çelebi’nin seyahatleri, bir ayağı Kasımpaşa Mevlevihanesi’nde, öbür ayağı üç kıtayı gezecek formda çark eden mevlevi semahına benzetildi.
Muhabir: Aişe Hümeyra Akgün