ANKARA (AA) – Afrika ülkeleri, geçmişte yaşanan adaletsizliklerin tanınması ve tazmin edilmesi istikametindeki taleplerini artırdı.
Avrupa ülkeleri, 400 yılı aşkın mühlet 12,5 milyondan fazla Afrikalıyı gemilerle kaçırarak köle olarak sattı. Brezilya ve Karayipler üzere Amerika kıtasındaki ülkelere getirilen Afrikalılar, temel insan haklarından uzak şartlarda Avrupalı yerleşimciler için çalıştırıldı.
Sao Tome, geçen hafta sömürgeciliğin neden olduğu ziyanlar için Portekiz’den tazminat talep edeceğini açıkladı.
Afrika’nın en fakir ülkelerinden Sao Tome’yi 1486-1975 yıllarında sömürgeleri ortasına dahil eden ve binlerce insanı köleleştirme, mülklerini elinden alma yahut yerlerinden etme üzere usullere maruz bırakan Portekiz, ortadan geçen 50 yılın akabinde sömürgecilik geçmişini kabul ederek tazminat ödeyebileceğinin sinyallerini verdi.
Portekiz Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa’nın, 23 Nisan’da, ülkesinin transatlantik köle ticareti ve sömürge devrinde işlenen kabahatlerden sorumlu olduğunu ve tazminat ödenmesi gerektiğini söylemesinin akabinde Sao Tome, tazminat talebi planını bildirdi.
Portekiz, Angola, Cape Verde, Gine-Bissau ve Mozambik dahil olmak üzere Afrika’daki sömürgeciliği sürecinde, mülksüzleştirme ve kültürel yıkıma yol açtı.
Yaklaşık 6 milyon Afrikalı kaçırıldı ve Portekiz gemileriyle Atlantik’in karşısına zorla taşınarak başta Brezilya olmak üzere birçok ülkeye köle olarak satıldı.
Haiti’de sivil toplum örgütleri, Fransa’dan, “bağımsızlığını tanıması karşılığında” aldığı milyarlarca dolarlık tazminatı geri ödemesini talep ediyor.
Haiti, 300 yıllık sömürgeciliğin akabinde 1804’te bölgede bağımsızlığını kazanan birinci ülke olmuştu. Bağımsızlığın ilan edilmesinden sonra 1825’te Haiti’yi tanıyan Fransa, bağımsızlık sonrası kaybedilen gelirleri için bu ülkeyi 1947’ye kadar yıllık olarak ödenecek ağır tazminatlara zorlamıştı.
Almanya soykırımı kabul etti
Almanya, 2021’de Namibya’ya, orada gerçekleştirdiği soykırım için 1,1 milyar avro ödemeyi kabul etti.
Namibya’nın Almanya’nın Güneybatı Afrika sömürgelerinden olduğu 1904-1908 devrinde, ülkenin iki büyük topluluğu Herero ve Nama halklarının çıkardıkları isyanları bastırmak için on binlerce kişi öldürüldü.
Bölgede yaşayan 65-80 bin Herero ile 20 bin Nama’nın neredeyse yarısının öldüğü varsayım ediliyor.
Nijer’de 26 Temmuz 2023’te idareye el koyan askeri hükümet, “doğal kaynaklarının bir asırdan fazla süren sömürge ve yağması için” Fransa’dan tazminat ödemesini istiyor.
Ülkede yetkililer, Afrika’nın yakın tarihine ait tüm arşiv bilgilerinin inceleneceğini ve Fransızların Nijer’e karşı biriktirdiği tüm borçların ödenmesi için detaylı program hazırlanacağını söylüyor.
Tazminat talepleri Afrika ülkeleri için geniş bir gündem oluştururken, Avrupa ülkeleri bu mevzuda farklı tavırlar sergiliyor.
İngiltere bu hususta adım atmaktan kaçınırken, Fransa, Almanya ve Hollanda’nın sömürgecilik devrinde işlenen hatalar için sorumluluk aldığı görülüyor.
Afrika ve Karayip ülkeleri, 2023’te Gana’da düzenlenen bir dorukta, Afrika Birliğinin Karayip ülkeleriyle iştirak kurup Avrupa ülkelerini “tarihi kitlesel suçlar” için ödeme yapmaya ikna etmek üzere “birleşik bir cephe” oluşturmasıyla, kölelik için tazminat arayışına yönelik global bir hareket başlatmıştı.
Afrika Birliğinin 55 üyesi ile 20 ülkeden oluşan Karayip Topluluğu (Caricom) ortasındaki iştirak, eski köle sahibi ülkelere tazminat hareketine katılmaları için yapılan baskıyı artırmayı amaçlıyor.
Bu kapsamda Afrika ülkelerinin, “dava seçeneklerini” araştıracağı ve “Afrikalılara yönelik köleleştirme aksiyonlarının işlendikleri devirde önemli insan hakları ihlalleri teşkil edip etmediğini” kıymetlendirmek üzere Birleşmiş Milletler ile çalışacağı duyurulmuştu.
Muhabir: Saadet Firdevs Aparı