İSTANBUL (AA) – Yenikapı’da bulunan kalıntılardan anlaşıldığına nazaran tarihi 8 bin 500 yıl önceye dayanan kent, binlerce yıl boyunca Byzantion, Konstantinopolis, Konstantiniyye, Asitane, Darülhilafe ve Dersaadet üzere onlarca isimle anıldı.
İstanbul’da birinci olarak Küçükçekmece Gölü civarında, Neolitik ve Kalkolitik periyodu insanların yaşadığı düşünülüyor. Dudullu yakınlarında Alt Paleolitik Çağ’a, Ağaçlı yakınlarında ise Orta Paleolitik Çağ ile Üst Paleolitik Çağ’a has aletlere rastlanıldı. 2008’de Marmaray tüp geçidi hafriyatları sırasında Cilalı Taş Dönemi’ne, Anadolu Yakası’nda Fikirtepe’de yapılan hafriyatlarda da Bakır Çağı’na, Kadıköy’de ise Fenikelilere ilişkin kalıntılar bulundu.
İstanbul 11 Mayıs 330 yılında Konstantinopolis ismiyle kuruldu
Milattan evvel 7. yüzyılda Yunanistan’da Megara’dan yola çıkan Kral Byzas, Sarayburnu’nda bir Yunan koloni yerleşmesi olarak Byzantion’i kurdu. Kente Roma İmparatorluğu hakim olunca 324–330 yılları ortasında Byzantion, Roma kenti model alınarak kapsamlı ve ağır bir imar faaliyetiyle baştan inşa edildi. Kent, 11 Mayıs 330 tarihinde merasimlerle kutsanarak, Roma İmparatorluğu’nun yeni başşehri olarak dünyaya ilan edildi.
I. Konstantinus tarafından imparatorluğun yeni başşehri olarak seçilen kent, kurucusunun ismiyle Konstantinopolis olarak anıldı ve Geç Antik dünyanın merkezi haline geldi. Kentin kuruluşunda şu anda Sultanahmet Meydanı olan alanda başlayan merasimler, Konstantinus Forumu bugünkü ismiyle Çemberlitaş Meydanı’nda devam etti.
Bu olay, bugün bir dünya megapolisi olan İstanbul kentinin tarihindeki dönüm noktası oldu. Bu tarihten sonra çağdaş tarihçiler tarafından Bizans diye isimlendirilecek olan Roma İmparatorluğu’na 1123 yıl boyunca başşehirlik yapmış olan kent, 1453’ten 1923 yılına kadar 470 yıl boyunca da Osmanlı İmparatorluğu’na başşehir oldu.
Roma kenti Konstantinopolis dönemi
4. yüzyıl ortalarında kurulan Konstantinopolis, bir Roma kentinin karakteristik özelliklerini taşıdı. Kuruluşunda birinci olarak yeni başşehrin hudutları belirlendi. Yaklaşık olarak bugünkü Cağaloğlu’ndan geçerek Sirkeci, Sarayburnu ve Sultanahmet’i içine alan Byzantion’un surları kaldırıldı. Kent batıya hakikat 2,5 kilometre kadar genişletildi.
Konstantinopolis kentinin merkezini bugünkü Sultanahmet Meydanı etrafı oluşturdu. Kent, 324-1453 yılları ortasında Roma’nın doğusunun idare merkezi oldu. Bu periyotta yeni bir mimari yapıyla kent, her bakımdan genişledi ve geliştirildi.
Yaklaşık yüz bin kişilik bir hipodromun (Sultanahmet Meydanı) yanı sıra limanlar ve su tesisleri yapıldı. O periyot dünyanın en büyük katedrali olan Ayasofya’yı 360’da kuran Konstantin, böylelikle Roma İmparatorluğu’nun dinini de Hıristiyanlık olarak değiştirdi ve Pagan Roma dinine inanan Batı ile birinci kopuş bu devirde oldu.
Bizans İmparatorluğu, I. Theodosius’un vefatı ile başladı. 476’da Batı Roma yıkılınca, Batı Roma İmparatorluğu’ndaki Romalıların büyük bir çoğunluğu buraya göç etti ve Bizans İmparatorluğu’nun da başşehri böylelikle İstanbul oldu. 543’teki veba salgını sebebiyle nüfusun yarısı vefat etti. İmparator I. Jüstinyen kenti yeni baştan kurdu.
Defalarca akına uğrayan İstanbul, 1204’te 4. Haçlı Seferi’nde yağmalandı ve enkaz haline getirildi. Latinlerin devri 1261’de sona erdi. Bu devirden sonra giderek gücünü kaybeden Bizans, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1391’den sonra kuşatılmaya başlandı.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi
Bizans İmparatorluğu’nun çöküşü ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselişiyle, İstanbul’un yazgısı bir defa daha değişti. 29 Mayıs 1453’te Fatih Sultan Mehmet’in fetihle sonuçlanan kuşatması, Orta Çağ’ın sonunu ve Osmanlı’nın yükselişini simgeliyordu. İstanbul, artık yeni bir çağın kapılarını araladı.
Osmanlı devrinde İstanbul süratle gelişti. Yüzlerce saray, çarşı, cami, okul ve hamam açıldı. Kiliseler mescide dönüştürüldü. 50 yıl içinde Musevilerin, Hıristiyanların ve Müslümanların ahenk içinde yaşadığı dünyanın en büyük kentlerinden birisi haline geldi.
Kent, Haliç’in üzerine köprü, Karaköy’e tünel, demiryolları, kentin içindeki deniz nakliyatı, belediye örgütlerinin, hastanelerin kurulması üzere birçok yenilikle çağdaş bir kent halini aldı. 1918’de ise İtilaf Devletleri tarafından işgal edildi.
Cumhuriyet dönemi
İstanbul’un 2 bin 500 yıllık başşehirlik devri, Cumhuriyet’le birlikte 29 Ekim 1923’te sona erdi. Fakat bu tarihten itibaren dünyanın en kalabalık, ekonomik ve kültürel açıdan en hareketli kenti olma yolunda ilerledi.
İstanbul, artık dünyaya birçok alanda entegre olmuş bir kent haline geldi. Nitelikli iş gücü, kültür ve cümbüş turizmi dendiğinde akla birinci gelen metropollerden biri oldu.
Bugün İstanbul’un toplam 39 ilçesi bulunuyor. Bu ilçelerin 25’i Avrupa Yakası’nda, 14’ü ise Anadolu Yakası’nda yer alıyor.
Muhabir: Aişe Hümeyra Akgün
