CEZAYIR (AA) – Hem tarihten aldığı ilhamla hem de ekonomik kalkınma ve istikrara duyulan ihtiyaçtan hareketle Cezayir’in, siyasi ve ekonomik olarak Afrika’yla ilişkilerini geliştirme arzusu giderek artıyor.
Uzmanlar, Cezayir’in Afrika kıtasındaki yeni atılımlarını, “doğal sürece dönüş” olarak yorumlarken, bunun pragmatik bir yaklaşım ve strateji gerektirdiğini belirtiyor.
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, ilk kez göreve geldiği Aralık 2019’dan bu yana ülkesinin dış siyasi haritasını, yeni önceliklere katkı sağlayacak şekilde gözden geçiriyor.
Bu bağlamda yoğun ikili ziyaretler, ticari alışverişler ve ortak projeler aracılığıyla siyasi ve diplomatik ağırlığını komşusu Moritanya’ya yönelten ülkenin Cumhurbaşkanı Tebbun, 7 Eylül 2024’te ikinci kez cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından geçen hafta Moritanya’yı ziyaret etti.
Tebbun, Moritanyalı mevkidaşı Muhammed Veled Gazvani’nin davetine icabet ederek “Gençlik ve İstihdam” konulu Afrika Forumuna katılmak üzere 9 Aralık’ta bu ülkeye gitti.
Moritanya’ya 30 yıl aradan sonra ilk ziyaret
Tebbun’un Moritanya gezisi, iki ülke arasında Ocak 2024’te serbest ticari bölge kurulması anlaşması ve projelerle dolu bir yılın ardından Cezayirli bir cumhurbaşkanının bu ülkeye son 30 yılda yaptığı ilk ziyaret olarak kayıtlara geçti.
Cezayir, “bütünleştirici” nitelikteki kalkınma projelerine ya da kara kıtada kalkınma çabalarına katkı sağlayan projelere öncelik veriyor.
Cezayir’in bu kapsamdaki projeleri arasında 1 milyar dolar maliyetli Cezayir’in Tenduf şehrini Moritanya’nın Zuveyrat şehrine bağlayacak 850 kilometrelik kara yolu inşa projesi var. Cezayir bununla, Moritanya üzerinden Batı Afrika pazarlarına inmeye çalışıyor.
Bölge ülkeleriyle ilişkiler
Cezayir Cumhurbaşkanı birçok kez “komşu ülkelerle ortak dayanışma ve insani bağlar açısından zengin kardeşçe ilişkiler kurulması” gerektiğini vurguladı.
Bölgenin ticari ve ekonomik ilişkilerinin yoğunlaştırılmasına ve ekonomik kalkınmaya ihtiyaç duyduğunu ifade eden Tebbun, bu amaçla bu ülkelerle serbest ticaret bölgeleri oluşturulmasına yönelik hazırlanan yasal metinlerin yürürlüğe girmesinin beklendiğini kaydetti.
Tebbun, bir süre önce yaptığı konuşmada, komşu ülkelerle ticari ilişkileri geliştirme arzusunu vurgulayarak, “Libya, Nijer ve Mali kardeş ülkelerdir. Onlar için ancak hayır dileriz.” ifadesini kullanmıştı.
Ayrıca Tebbun Moritanya ziyareti sırasında Cezayir’le ekonomik kalkınma fikrini benimseyen Ruanda ve Senegalli mevkidaşlarıyla da “uzun” ikili görüşmelerde bulundu.
Cezayir, geçen hafta ülkeyi ziyaret eden Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa’nın ziyareti sırasında iki ülke arasında güçlü ekonomik ilişkiler kurma konusunda mutabakata vardı.
Sömürgeciliğe ve apartheid rejimine karşı mücadele eden iki ülke, gelecek yıl ticaret fuarları düzenleme konusunda anlaştı. G-20 Dönem Başkanlığı’nı devralan Güney Afrika Devlet Başkanı Ramaphosa, Cezayir Cumhurbaşkanı Tebbun’u 2025’te düzenlenecek G-20 Zirvesine davet etti.
Ekonomi ilk sırada
Cezayir’in 60 yıldır Afrika’yla kopmayan bağlarına rağmen ilişkiler, sömürgecilikle mücadele, özgürlük hareketlerinin desteklenmesi ve uluslararası mahfillerde Afrikalılar arasında dayanışma gibi dar bir çerçevede kaldı.
Ancak kalkınmayı, Afrika kıtasının çeşitli noktalarındaki çekişmelerin aşılması ve güvenliğin sağlanmasında belirleyici bir faktör olarak gören halihazırdaki Cezayir Cumhurbaşkanı, ekonomiye dayalı bir vizyon ortaya koydu.
İşbirliği için yeni bir dinamiğe sahip olmak isteyen ülkede, Şubat 2020’de Cezayir Uluslararası Dayanışma ve Kalkınma Ajansı kuruldu.
Cezayir Cumhurbaşkanı da “Afrika ülkelerindeki kalkınma projelerini finanse etmek ve dayanışma” için Cezayir Uluslararası İşbirliği Ajansı’na 1 milyar dolar aktarıldığını duyurmuştu.
Bazı bakanlıkların yapısında değişiklik
Cezayir’in Afrika derinliğine aktif ilgisinin tezahürleri, Dışişleri Bakanlığı’nın resmi adına “Afrika İşleri” adının eklenmesiyle daha da güçlendi.
Aynı düzenleme çerçevesinde, Dışişleri Bakanlığında Devlet Bakanlığı olarak yeni bir makam oluşturuldu ve başına eski Burkina Faso Büyükelçisi Selma Bakhta Mansuri atandı.
Bu arada, geçen iki günlük süre zarfında Dışişleri Bakanı Ahmed Attaf; Burundi, Uganda ve Angola’yı kapsayan bir Afrika turu gerçekleştirirken, Cumhurbaşkanı Tebbun’un, adı geçen ülkelerin liderlerine özel mesajlarını iletti.
Mesajların içeriği resmi olarak açıklanmasa da yerel basında bunların, 2025 Afrika Birliği Zirvesi gündemiyle ilişkili olduğu ve Cezayir’in Etiyopya Büyükelçisi Leyla Haddad’ı Afrika Birliği Komisyonu Başkan Yardımcılığı’na aday göstermesiyle ilişkili olduğu dile getirildi.
Cezayir Afrika’da yeniden kilit ülke olmak için yönünü buraya döndü
Cezayir Buveyra Üniversitesi Siyasal Bilimler Profesörü Rabih Zavi, “Cezayir, Afrika’da yeniden ‘kilit bir ülke’ olmak için siyasetteki söylemleri ve ekonomiye katkıları üzerinden yönünü yeniden buraya döndü.” dedi.
AA’ya konuşan Zavi, “Cezayir Cumhurbaşkanı, ülkesinin dış politikasını formüle etmekten sorumlu birincil kişi olarak Afrika derinliğine doğru ilerlemeye, yani normal durumuna dönme kararı aldı. Çünkü Afrika, Cezayir’in doğal bir uzantısıdır.” ifadesini kullandı.
Cezayir’in diplomatik planlamasındaki önceliklere işaret eden Zavi, daha önce bazı kesimlerin önceliği, Afrika yerine Akdeniz çevresine verdiğini söyledi.
Zavi, “Afrika boyutunun farkına varan Cezayir, siyasi ve ekonomik önceliğini ona tahsis etti. Hatta gençlerin faydasına olmak üzere sosyal işbirliği alanlarında dahi önceliği Afrika’ya tanıdı.” diye konuştu.
Cezayir’in Afrika’ya yönelik akılcı yaklaşımlar benimsediğini belirten Zavi, Tunus, Moritanya ve Güney Afrika’da tanık olduğumuz gibi ikili taraf ilişkisi kurduğunu aktardı.
Zavi, bu türden yaklaşımların Cezayir, Tunus ve Libya’yı içine alan üçlü koordinasyon komitesinde olduğu gibi ortak çalışma mekanizmaları ortaya çıkardığını vurguladı.
Cezayir’in Afrika’ya yöneliş sebebine ilişkin Zavi, “Afrika Birliğinin ‘Gündem 2063’ eylem planı kapsamında ülkenin yakıt dışında ihracat oranlarının artırılması ve Afrika ülkeleri arasında ekonomik entegrasyon sağlanması hedefleniyor.” dedi.
Ekonomi danışmanlığı konusunda uzman Ferid bin Yahya da kendi açısından Cezayir’in Afrika ülkeleriyle ve Afrika ülkelerinin kendi aralarındaki ilişkilerinde pragmatik yaklaşımlarını desteklediğini söyledi.
Bin Yahya, “Cezayir ve Afrikalılar arasında ortak bir tarih ve kültürel miras olduğu doğru, ancak bugün Afrika’nın büyük yatırımlara ve kalkınmaya ihtiyacı var.” ifadesini kullandı.
Bu nedenle Cezayir’in Afrika’nın kalkınmasına ortaklık edebileceği açık bir ekonomik strateji belirlemesi gerektiğini ifade eden Bin Yahya, Batı Sahil ülkeleri başta olmak üzere Cezayir’e komşu ülkelerin, üretim birimleri ve fabrikaların çalışması için enerjiye ihtiyaç duyduğunu ve Cezayir’den elektrik enerjisi ithal edilebileceğini kaydetti.
Cezayir ve Nijer’in doğal kaynakların işletilmesi ve bunlar üzerindeki egemenliğin genişletilmesi konusunu ele aldığını ifade eden Bin Yahya, ayrıca Kongo’nun, madenlerin işletilmesine yardım ettiğini ve bunun “doğru yönde atılmış önemli bir adım” olduğunu belirtti.
Muhabir: Abbas Mimouni
