ASTANA (AA) – Anadolu Ajansının (AA) Dünya Sulak Alanlar Günü dolayısıyla hazırladığı “Önce göldü şimdi çöl” başlıklı dosya haberin son bölümünde, Aral Gölü’nün Kazakistan sınırlarındaki kısmının şu anki durumu ve Kazak hükümetinin gölü canlandırmaya ve çevre felaketini önlemeye yönelik projeleri anlatıldı.
Özbekistan ile Kazakistan arasında yer alan, büyüklüğü dolayısıyla söz konusu ülkelerde “deniz” olarak adlandırılan ve yarım asırdan biraz daha uzun bir süre önce dünyanın en büyük 4’üncü gölü olan Aral Gölü’nden geriye yalnızca onda biri kaldı.
Eski Sovyetler Birliği döneminde, gölü besleyen Seyhun (Sırderya) ve Ceyhun (Amuderya) ırmaklarının sularının büyük kısmının pamuk ve pirinç tarlalarına akıtılması sonucu 1960’lı yıllarda kurumaya başlayan Aral Gölü, sularının çekilmesiyle 1980’lerin sonunda ikiye bölündü.
Böylece Aral Gölü’nün Özbekistan’daki kısmı “Güney (Büyük) Aral” ve Kazakistan kısmı ise “Kuzey (Küçük) Aral” olarak adlandırılmaya başlandı.
Kuzey Aral’da umutlar yeşeriyor
Aral Gölü’nün Seyhun Nehri’yle beslenen Kazakistan kısmındaki “Kuzey Aral”ın toplam büyüklüğü 3 bin kilometrekare alanı oluşturuyor.
Kazakistan hükümeti, Aral Gölü’nün kuzey kısmını korumak amacıyla Dünya Bankası işbirliğiyle başlattığı proje kapsamında, 2005’te bölgede “Kokaral Barajı”nı inşa etti.
Toplam uzunluğu 13 kilometre olan Kokaral Barajı sayesinde Seyhun Nehri’nden gelen suyun sadece Kuzey Aral’da birikmesi sağlandı. Böylece, Aral Gölü’nün kuzey kısmı yeniden canlanmaya başladı.
Kazakistan Su Kaynakları ve Sulama Bakanlığının son verilerine göre, halihazırda Kuzey Aral’daki su hacmi yüzde 42 artarak 27 milyar metreküpe ulaşırken, tuzluluk oranı da 4 kat azaldı. Gölde yılda avlanan balık sayısı 8 bin tona çıktı.
Zamanında Aral Gölü’nün Kazakistan kıyısındaki liman kenti olan ve suların çekilmesiyle uzaklaşan Aral kentinden göle kadar olan mesafe 100 kilometreden 17 kilometreye düştü.
Halihazırda hükümet, “Kuzey Aral’ı Koruma” projesinin yeni bir aşamasını başlatarak Kuzey Aral ile Sırderya Nehri deltasının hidrolojik durumunu iyileştirmeyi, bölgenin istikrarlı bir ekonomik, sosyal ve çevresel durumunu desteklemeyi hedefliyor.
“Kuzey Aral ile Aral kenti arasında mesafenin azalması su seviyesinin yükseldiğini gösteriyor”
2007’den beri Aral Gölü’nün kuruyan dibini ağaçlandırma faaliyetinde yer alan Kazakistan’ın Biyoçeşitliliğini Koruma Vakfı Başkanı Asılhan Asılbekov, AA muhabirine, Aral Gölü’nün kuzey kısmının ekonomik olarak canlandığını ancak bölgede yaşayan insanlar ve diğer canlıların hala tuzlu kum fırtınasından zarar gördüklerini söyledi.
Asılbekov, “Halk arasında akciğer hastalıkları başta olmak üzere hastalık düzeyi çok yüksek. Çift başlı hayvanlar doğuyor. Aral Gölü’nden yılda yaklaşık 73 milyon ton tuz ve kum sadece bölge ülkelerine değil tüm gezegene yayılıyor. Hala bölgede demir yolları ve evler tuzlu kumla kaplanıyor.” ifadelerini kullandı.
Aral Gölü’nün kuruyan dibini ve çevresini ağaçlandırma faaliyetlerinin önemine dikkati çeken Asılbekov, “Kazakistan, son 3 yılda 447 bin hektar alana saksaul ağacı dikti. Vakıf olarak 2017 ila 2020 yıllarında 5 milyon ağaç da biz diktik. Neden özellikle saksaul ağacını tercih ediyoruz, çünkü bir saksaul 800 ton kum tutabiliyor.” diye konuştu.
Asılbekov, yılda 2 kere Aral Gölü bölgesini ziyaret ettiğini belirterek, “Kuzey Aral ile Aral kenti arasında mesafenin azalması su seviyesinin yükseldiğini gösteriyor. Şu anda Kazakistan, bölgede zamanında faaliyet gösteren 2 balık fabrikasını yeniden açtı. Balıkçılar tekrar bölgeye dönmeye başladı.” dedi.
Muhabir: Meiramgul Kussainova
