İSTANBUL (AA) – İsrail’in İran’ın nükleer tesisleri ve füze altyapısına yönelik düzenlediği geniş çaplı hava saldırıları ile Tahran’ın aynı gece Tel Aviv’e balistik füzelerle karşılık vermesi, “güvenli liman” varlıklara talebi artırırken petrolde ihracat endişeleri oluşturdu.
ABD Başkanı Donald Trump, İran’ı “planlanan saldırılara son vermek” amacıyla nükleer programı konusunda bir anlaşmaya varmaya çağırırken, yaşanan son gelişmeler, dünya petrolünün yaklaşık 5’te 1’inin geçtiği Hürmüz Boğazı’nda sevkiyatların aksayabileceğine yönelik endişeleri artırdı.
Analistler, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı ablukaya alması halinde ağır bedeller ödeyebileceğini belirtirken, ülke ekonomisinin deniz yoluyla yapılan petrol ihracatına büyük ölçüde bağımlı olduğunu ve bu adımın İran’ın tek büyük petrol müşterisi olan Çin ile ilişkilerine de zarar verebileceğini aktardı.
Petrol fiyatlarındaki artışın ürün maliyetlerini yükselteceği endişesinin arttığını belirten analistler, bu gelişmelerin ardından büyük merkez bankalarının olası para politikası değişikliklerinin yatırımcıların odağına yerleştiğini ifade etti.
Jeopolitik gelişmelerin yanı sıra tamamlanan haftada ABD Başkanı Donald Trump, Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Çin ile nadir toprak elementlerini de kapsayan bir ticaret anlaşmasına varıldığını, anlaşmanın iki ülke liderinin onayına tabi olduğunu ve ABD’nin Çin ürünlerine toplam yüzde 55, Çin’in ise ABD ürünlerine yüzde 10 tarife uygulayacağını bildirmişti. Trump, “Başkan Şi ile yakın çalışarak her iki ülke için de kazan-kazan sağlayacağız.” ifadesini kullanmıştı.
Bununla birlikte, gelecek hafta açıklanacak ABD Merkez Bankasının (Fed) faiz kararı da yatırımcıların odağına yerleşti.
ABD’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), mayısta aylık bazda yüzde 0,1, yıllık bazda ise yüzde 2,4 artarak beklentilerin altında kaldı. Para piyasalarında, Fed’in gelecek haftaki toplantıda faizi yüzde 4,25-4,50 aralığında sabit bırakacağına kesin gözüyle bakılırken, eylülde faiz indirimine gitme olasılığı yüzde 86 olarak fiyatlanıyor. Yıl sonuna kadar toplam iki indirim beklentisi öne çıkıyor.
Bu gelişmelerle ABD 10 yıllık tahvil faizi haftayı 9 baz puan azalışla yüzde 4,42’den tamamlarken, dolar endeksi yüzde 1 düşüşle 98,2’ye indi.
Platin dört yılın zirvesinde
Değerli metaller, tamamlanan haftada ABD’de enflasyon verisinin beklenenden düşük gelmesi ve Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimlerin artmasıyla artan güvenli liman talebinin etkisiyle paladyum hariç değer kazandı.
Altının ons fiyatı güvenli liman talebiyle değer kazanarak 3 bin 433 dolar olurken, platinin ons fiyatı uluslararası piyasalarda 1308 dolarla 4 yılın en yüksek seviyesini gördü.
Platinin ons fiyatı Şubat 2021’den bu yana en yüksek seviyeyi gördü ve yılbaşından bu yana yüzde 40’ın üzerinde artarak en fazla değer kazanan değerli metal oldu. Altın yüzde 30, gümüş yüzde 25, paladyum ise yüzde 16’nın üzerinde yükseldi. Platindeki arz sıkıntısı ve artan talep fiyatları desteklerken, Trump’ın tarife planlarına dair belirsizlik ve jeopolitik gerilimler değerli metallere olan ilgiyi artırmaya devam ediyor.
Paladyum fiyatları ise yılın ilk yarısında değer kazansa da Ekim 2024 zirvesinin altında kalmaya devam etti. Analistler, paladyum talebinin büyük ölçüde benzinli araçlara bağlı olması ve elektrikli araçlara geçişin fiyat artışını sınırladığını belirtirken, talebin zayıf kalmasıyla paladyumun, platin gibi alternatiflerin gerisinde kaldığını ifade etti.
Bu gelişmelerle değerli metallerin tümü değer kaybederken, ons bazında fiyatlar, platinde yüzde 5, altında yüzde 3,4 ve gümüşte yüzde 0,9 artarken, paladyumda yüzde 1,9 değer kaybetti.
Çin endişeleri ve ABD verileri fiyatlamaları etkiledi
Baz metaller, tamamlanan haftada ABD’den gelen olumlu makroekonomik verilerle desteklenirken, resesyon beklentileri ve Çin talebine yönelik endişeler fiyatlamalar üzerinde etkili oldu.
Çin’in zayıf ithalat ve sanayi verileri, özellikle baz metallerde talep görünümünü olumsuz etkilerken, ABD’nin sürdürdüğü ticaret savaşı bazı metallerin yönünü ABD’ye çevirmesine neden olarak fiyatlar üzerindeki baskıyı artırdı.
Öte yandan, Trump’ın metal ithalat vergilerini artıracağına yönelik haber akışı da yatırımcıların odağında yer almaya devam ediyor.
Bu gelişmelerle baz metallerde tezgah üstü piyasada bu hafta fiyatlar libre bazında bakırda yüzde 1,6, çinkoda yüzde 1 ve nikelde yüzde 1,9 azalırken, kurşunda yüzde 0,2 ve alüminyumda yüzde 1 arttı.
Hürmüz Boğazı’nın kapanma korkusuyla petrol fiyatları tırmandı
Petrol fiyatları, İsrail’in İran’a yönelik geniş çaplı hava saldırılarıyla birlikte petrol ihracının sekteye uğrayabileceği endişelerinin artması sonucu tamamlanan haftada sert yükseliş kaydetti.
İran Ulusal Petrol Rafineri ve Dağıtım Şirketi, rafinasyon ve depolama tesislerinin zarar görmediğini ve faaliyetlerin sürdüğünü bildirdi. Öte yandan, Brent petrol fiyatları söz konusu gelişmelerin etkisiyle haftalık bazda, 3 Ekim 2022 haftasından bu yana en güçlü yükselişini kaydedip haftayı 73,7 dolar seviyesinden tamamladı.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) bir üyesi olan İran, günlük yaklaşık 3,3 milyon varil üretim yaparken, bunun 2 milyon varilinden fazlasını ihraç ediyor.
Analistler, OPEC ve petrol üreten diğer ülkelerin, olası arz kesintilerini telafi edebilecek, İran’ın üretimine denk yedek kapasiteye sahip olduğunu belirtirken, Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak ve İran’ın ihracatının Hürmüz Boğazı gibi dar bir geçide bağlı olmasının, sevkiyatlarda aksama endişesini artırarak petrol fiyatları üzerinde etkili olduğunu ifade etti.
Bu gelişmelerle bu hafta, brent petrolün varil fiyatı yüzde 11,1 artarken, New York Ticaret Borsası’nda işlem gören doğal gazın İngiliz termal birimi (MMBtu) cinsinden fiyatı da yüzde 2,5 değer kaybetti.
Kakao ve kahvede arz baskısı
Tarım emtia fiyatlarında ise ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) yayımladığı raporlar ve bölgelerden gelen haber akışları fiyatlamalar üzerinde etkili oldu.
USDA verilerine göre, kışlık buğdayda “iyi/çok iyi” sınıfındaki oran yüzde 54’e yükselerek son altı yılın en iyi haziran başlangıcını gerçekleştirdi. Hasat yüzde 4’te kalırken, raporda ihracat tahmini 25 milyon buşel artırılarak 825 milyon buşele, sezon sonu stok tahmini ise 898 milyon buşele çekildi.
Mısırda ekimin yüzde 97’si tamamlanırken, ürünün yüzde 71’i “iyi/çok iyi” sınıfında yer aldı. Soya fasulyesinde tarlaların yüzde 90’ının ekildiği belirtilirken, mahsulün yüzde 68’i olumlu sınıfta raporlandı.
Pirinçte üretim tahmini 4,9 milyon cwt azaltılırken, ithalat beklentisi rekor düzeyde 50,7 milyon cwt’ye çıktı. Şeker pancarındaki verim düşüşü üretimi sınırlandırırken, pamukta küresel üretimin yüzde 3 azalmasının beklendiği kaydedildi.
Analistler, olumlu ekim koşulları ve artan verimin tahıl fiyatları üzerinde etkili olduğunu ve fiyatların seyrinde Çin talebi ve hava koşullarının belirleyici olacağını vurguladı.
Bu gelişmelerle, bu hafta Chicago Ticaret Borsası’nda kile başına fiyatlar soya fasulyesinde yüzde 1,1, mısırda yüzde 0,2 ve pirinçte yüzde 0,9 artarken, buğdayda yüzde 2,1 azaldı.
Brezilya’da 2025 yılı Robusta kahve hasadının güçlü seyretmesiyle rekolte beklentileri yükselirken, artan arz kahve fiyatları üzerinde baskı oluşturuyor.
Fildişi Sahili’nde ara kakao hasadında mevcut yağışlar toprağın nemini koruyarak verimi destekliyor. Çiftçiler, haziran sonuna kadar dengeli hava koşullarının sürmesinin ürün kalitesi için kritik olduğunu, uygun şartlarla birlikte ana hasat öncesi yüksek verim beklediklerini belirtti.
ABD’de faaliyet gösteren emtia borsası Intercontinental Exchange’te libre bazında fiyatlar, şekerde yüzde 0,3 artarken, kahvede yüzde 2,7 ve pamukta yüzde 0,5 azaldı. Kakaonun ton başına fiyatı ise haftayı yüzde 12,5 azalışla tamamladı.
Muhabir: Tunahan Kükürt
