ANKARA (AA) – Gizlilik odaklı yapısıyla öne çıkan Telegram, hızlı mesajlaşmada ilk alan gelen uygulamalar arasında yer alıyor. Ancak bu uygulama, mesajlaşma işlevinin ötesinde, sunduğu belirli düzeydeki anonimlik ve grup yönetimi kolaylıkları nedeniyle yasa dışı içerik barındıran çok sayıda oluşum için “güvenli bir liman” olarak görülüyor.
Özellikle telif hakkı ihlal edilerek dizi, film, ücretli yazılımlar ve e-kitap gibi içeriklerin ücretsiz paylaşıldığı gruplar, Telegram üzerinde hızla yaygınlaşıyor, binlerce üyeye ulaşabiliyor.
Üyeler bu gruplarda, telifli dizi ve filmlere yasal abonelik ücretlerini ödemek yerine, internet adresi yönlendirmeleri veya doğrudan indirme bağlantılarıyla erişiyor.
Benzer şekilde, normalde ücrete tabi olan ders kaynakları, akademik yayınlar ve popüler e-kitaplar da bu kanallar üzerinden yasa dışı yollarla temin ediliyor.
Bu grupların yöneticileri, bir yandan yasa dışı içerik paylaşımını aralıksız sürdürürken, diğer yandan Telegram’ın kendi reklam platformu, çeşitli aracı siteler veya doğrudan aldıkları sponsorlu içeriklerle önemli miktarda reklam geliri elde ediyor. Bu gelir, yasa dışı faaliyetin devamlılığını sağlayan temel motivasyonlardan biri haline geliyor.
Reklam nasıl veriliyor?
Reklam verilebilmesi için öncelikle grubun binden fazla üyeye sahip olması gerekiyor. Telegram kendi resmi reklam platformunda, kullanıcıların kişisel verilerini (sohbet içerikleri, kişi listesi vb.) reklam hedeflemesi için kullanmadığını belirtiyor.
Bunun yerine hedefleme, reklamın gösterileceği kanalların konu başlığına ve diline göre yapılıyor. Örneğin, bir turizm şirketi, reklamını ‘seyahat’ konulu Türkçe kanallarda yayınlayabiliyor.
Telegram’ın resmi reklam platformundaki ödemeler, kendi geliştirdiği blokzincir ağı olan TON (The Open Network) ve bu ağın kripto parası Toncoin aracılığıyla gerçekleştiriliyor.
Resmi platformun yanı sıra reklam vermenin bir diğer yaygın yolu ise doğrudan grup sahipleriyle temas kurmak veya çeşitli aracı platformları kullanmak. Bu aracı platformlar, binlerce farklı Telegram kanalını listeleyerek reklam verenlerin bütçelerine, hedef kitlelerine uygun kanalları bulmalarına, kanal istatistiklerini karşılaştırmalarına ve bazı durumlarda doğrudan bu platformlar üzerinden reklam satın alma işlemlerini gerçekleştirmelerine olanak tanıyor.
Reklamlar yasa dışı faaliyetleri nasıl finanse ediyor?
Telif hakkı ihlali yapan ve bunları paylaşan grup sahipleri reklam alarak bu platformdan gelir kazandığı zaman bu kazancı riske atmamak için sürekli paylaşımda bulunmaya başlıyor.
Grup sahipleri bununla da kalmayıp, gruplarının yetkili makamlarca kapatılma riskine karşı yedek gruplar oluşturuyor. Bu sayede, olası bir engelleme durumunda kitlelerini hızla yeni platformlara taşıyarak yasa dışı gelir kaynaklarını koruma altına almaya çalışıyorlar.
Reklam ajansları ve bireysel reklam verenler bu gruplara bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde reklam vermeye devam ettikçe yeni aktörler de sisteme dahil oluyor. Bu durum, benzer nitelikte daha fazla grup kurulmasına yol açıyor.
Hukuki boyut
Konunun dünya genelindeki durumunu ve olası sonuçlarını inceleyen Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Çoğalan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “Eğer bir reklam ajansı ya da reklam veren bir kuruluş bilerek, isteyerek, kasten, yasa dışı faaliyet gösteren bir gruba para ödeyerek o grubun yasa dışı faaliyetinin devam ettirilmesine katkı sağlıyorsa, hem cezai hem hukuki hem de idari olarak yaptırımlara maruz kalacaktır. Bu nedenle reklam ajansları ya da markalar, kesinlikle reklamlarının yayınlanacağı yerlere dikkat etmelidir.” dedi.
Telegram’da telif hakkı ihlali yapan grup sayısındaki artışa dikkati çeken Çoğalan, “Eser sahibinin izni olmadan bir eseri yayınlarsanız, çoğaltırsanız, 1 ile 5 yıl arasında hapis cezası ve adli para cezasına çarptırılabilirsiniz. Bu cezai kısım dışında, bizim Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’muz var Türk mevzuatımızda. Bu kanun, telif hakkı sahiplerini hem mali açıdan hem de manevi açıdan korumaktadır.” diye konuştu.
Fotoğraf: Didem Mente/AA
“Kontrol ve denetimin daha fazla olması lazım”
Telegram’ın kullanıcılarına belirli düzeyde bir gizlilik sunduğunu anımsatan Çoğalan, “Anonimlik, cezai sorumluluğu, hukuki sorumluluğu, idari yaptırımları ortadan kaldırmaz. Yani anonimsiniz diye bir ceza almayacaksınız anlamına gelmiyor.” ifadelerini kullandı.
Reklam veren şirketlerin markalarının yasa dışı gruplarda görünmesiyle itibar kaybı yaşayabileceklerini de dikkati çeken Çoğalan, marka sahiplerinin yıllarını vererek oluşturdukları itibarlarının bu tür platformlarda zedelenmesini istemeyeceklerini vurguladı.
Bu tür yasa dışı faaliyetlerin engellenmesi ve reklam ajanslarının bu grupları dolaylı yoldan finanse etmesinin önüne geçilmesi için atılması gereken adımlara değinen Çoğalan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bunun kökten ortadan kaldırılması için, öncelikle evet yasal düzenlemelerimiz var ama kontrolün, denetimin daha da fazla olması lazım. Bu denetim hem devlet tarafından yapılmalı hem de sosyal medya mecraları tarafından yapılmalı. Büyük sosyal medya mecraları kendi içlerinde de denetimi yapmalı, özellikle şikayet mekanizmasını aktif şekilde kullanmalılar.”
Reklam ajanslarının, istemeden de olsa yasa dışı bir mecrada reklamlarının yayınlandığını fark ettikleri anda, vatandaşlık sorumluluğu ve etik bir içgüdüyle hareket ederek bu yanlıştan derhal dönmeleri gerektiğini vurgulayan Çoğalan, bu tür dolaylı desteklerin bile yasa dışı grupların faaliyetlerini sürdürmesine imkan tanıdığına işaret etti.
Mehmet Çoğalan, yasa dışı faaliyetlerin azalması, temiz sosyal medya mecralarına en kısa sürede kavuşulması temennisinde bulundu.
Türkiye istatistikleri
Sosyal medya analiz platformlarının verilerine göre, Türkiye’de Telegram uygulaması 9,8 milyon kez indirildi ve 55 bin 961 Telegram grubu kuruldu.
Bu gruplar arasında en yüksek üye sayılarına ulaşanlar ise genellikle yasa dışı bahis, bahis tahminleri, müstehcen içerikler, borsa ve kripto para ile telif hakkı ihlali yapılan içerikleri barındıran kanallar olarak dikkat çekiyor.
Ayrıca, popüler sosyal medya platformlarında Telegram grup bağlantılarının yaygın bir şekilde paylaşılarak kullanıcıların bu yasa dışı içeriklere yönlendirilmeye devam edildiği gözlemleniyor.
Muhabir: Hüseyin Cem Dağıstanlı
