EDIRNE (AA) – Bu yıl 664’üncüsü düzenlenen Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nde yüzlerce pehlivan efsaneler gibi anılmak için sınavlarını veriyor. Elleri kınalı pehlivanlar rakiplerini alt etmeye çalışırken bir yandan da Kırkpınar tarihine yön vermiş, adı efsaneye karışmış ustaları yad ediyor. Kimi ruhunda “gaddar” Kel Aliço’yu hissediyor, diğeri “Sultanın aslanı Adalı Halil’i” kimi ‘ben Kurtdereliyim’ diyor kimi ‘Koca Yusuf’um..
Zaman zaman cazgırın manilerinde, zaman zaman da bir pehlivanın niyet duasında yankılanan efsane isimler, güreşin ruhunu yaşatmaya devam ediyor. Unutulmayan isimlerin her biri, bileğinin gücü kadar duruşuyla da öne çıkan, sadece Kırkpınar’da değil, dünyanın dört bir yanında nam salmış pehlivanlardı.
İşte o güreşin çınarları arasında yer alan ve ölümsüzleşmiş efsane isimler:
Kel Aliço
1844 yılında Plevne’de doğdu. Deliorman bölgesinin sert havasıyla güçlenen Kel Aliço, Kırkpınar’da estirdiği hava nedeniyle sarayın dikkatini çekti.
Sultan Abdülaziz’in pehlivanı Kavasoğlu İbrahim’e iyi bir rakip bulunması amacıyla başlatılan çalışmayla saraya gitti, güreşteki mahareti sayesinde saray başpehlivanı oldu. Kel Aliço, padişah Abdülaziz’le de güreşti.
Kırkpınar’da başpehlivanlığı 27 kez üst üste kimseye kaptırmadı. “Ustaların ustası” namıyla bilinen Kel Aliço, Kırkpınar’da fenomen olan efsanelerin en ünlüsüdür. İnatçılığı, acımasızlığıyla bir namı da gaddar olan Kel Aliço, el ense ve tırpan ustasıdır.
Çırağı Koca Yusuf’un meydan okumasıyla son meydana çıkışında Kel Aliço yaşına rağmen uzun süre güreş tuttuğu çırağını yendi. Koca Yusuf’un elini öpmesi ile güreşte jübilesini o gün yaptı.
Saçının azlığından dolayı “kel” güreşteki sertliğinden “gaddar” olarak anılan Kel Aliço, 75 yaşında daha sonra adı verilecek İpsala’nın Kel Aliço pehlivan köyünde vefat etti.
Koca Yusuf
Şumnu kasabasında 1857 yılında doğdu. Atadan güreşçi Yusuf pehlivan, Dursun pehlivan ve Kel İsmail’den ilk güreş eğitimini aldı.
Kırkpınar’a ilk kez 1882 yılında katıldı.
Namı arttıkça hem Fransa hem de Amerika’da güreşlere davet edildi, orada da meydanı rakiplerine dar eden Koca Yusuf, 1898 Amerika’daki güreşten dönerken bindiği geminin Sable Adası’nda batması sonucu yaşamını yitirdi.
“Türk gibi güçlü” sözü Koca Yusuf’un güreşlerini seyreden Fransızların deyimleri arasına girdi.
Adalı Halil
Adaiçi köyünde 1866 yılında doğan Adalı Halil, harman yerinde akranlarını yenerek başladığı güreşinde önce köy düğün meydanlarında daha sonra da Kırkpınar meydanında boy gösterdi.
Kel Aliço’yla 5 buçuk saat yaptığı güreş, kendisine Aliço’nun çırağı olması noktasında başarının kapısını araladı.
Kel Aliço’dan öğrendiği taktiklerle hem yurt içi hem yurt dışında meydanı rakiplerine dar etti, 18 kez Kırkpınar Başpehlivanı oldu.
“Sultanın Aslanı, Edirne Aslanı” unvanları yakıştırılan Adalı Halil, Koca Yusuf’un estirdiği deniz aşırı namı devam ettirdi. Paris, Viyana’daki namlı güreşleri yanı sıra Şikago’da rakibinin kemiğini kırmasıyla daha da ünlendi.
Güreşi bırakması sonrası Edirne Tütün İdaresi’nde müstahdemlik yapan Adalı Halil 1927’de vefat etti.
Kurtdereli Mehmet
Kurtdereli Mehmet, Osmanlı topraklarından olan şimdilerde Bulgaristan sınırlarındaki Tırnova’da 1872 yılında doğdu.
Adalı Halil ve Kara Osman’ı 1899 Kırkpınarı’nda yenerek başpehlivan oldu. Kurtdereli Mehmet, Avrupa’da da güreşti dünya şampiyonu oldu.
Sultan 2. Abdülhamit ve Sultan Mehmet Reşat’ın madalya ile ödüllendirdiği Kurtdereli, 1911 yılında Taksim Talimhane Güreşlerinde rahatsızlıklarına rağmen İngiliz, Hollanda ve Macar güreşçileri yenerek “Cihan Şampiyonu” unvanını kazandı. Son güreşlerini bu yılda yapan Kurtdereli, kispetini Kabe’ye bir pehlivan aracılığıyla yollayıp er meydanlarından çekildi.
Güreşten sonra başhakemlik yapan Kurtdereli’nin Anadolu Ajansına verdiği mülakatta “Güreşirken bütün Türk milletini arkamda hisseder ve onun şerefini korumak için her şeyi yapardım. Ve sanki bütün Türk milletinin kuvvetinin arkamdan dayandığını hissederdim.” sözünü okuyan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kurtdereli’ye yazdığı övgü dolu mektup ve 1000 lira para ödüllü zarfı kendisine Salih Bozok ve Kılıç Ali ile ulaştırdı. Kurtdereli, Atatürk’ün mektubunu göz yaşlarıyla okudu.
Namlı bu pehlivanların dışında iri cüssesiyle anılan Filiz Nurullah, Hergeleci İbrahim, Çolak Mümin Molla, Er Sultan, Filibeli Kara Ahmet, Hançoğlu İbrahim, İpçi Hüseyin, Kara Ahmet, Katrancı Mehmet, Kavasoğlu İbrahim, Kazıkçı Kara Bekir, Nakkaşlı Eyüp, Şamdancıbaşı Kara İbo da hala güreş taktikleri ve kişilikleriyle güreş camiasında konuşulan isimler olarak dikkati çekiyorlar.
Muhabir: Salih Baran
