ANKARA (AA) – Bakan Fidan, 6-7 Temmuz’da, Rio de Janeiro’da gerçekleştirilen 17. BRICS Zirvesi sonrasında gündeme ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Pençe-Kilit Harekat bölgesinde bir mağaradaki arama-tarama faaliyeti sırasında metan gazına maruz kalarak şehit olan 12 askere Allah’tan rahmet ve ailelerine başsağlığı dileyen Fidan, “Kahramanlarımızın ruhu şad olsun, onların bize emanet ettiği vatanı en iyi şekilde savunmaya devam edeceğiz.” dedi.
Fidan, BRICS Zirvesi’ne Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı temsilen katıldığını hatırlatarak, Türkiye’nin BRICS’e davet edilen ülkeler arasında olduğunu kaydetti.
“Türkiye’nin uluslararası duruşu, pozisyonu onun birçok platformda sözünün dinlenmesine, aranmasına sebep oluyor. Bizim tecrübelerimizden, görüşlerimizden istifade etmek isteyen bir uluslararası toplum burada mevcut.” ifadelerini kullanan Fidan, Brezilya’nın başkanlığında düzenlenen Zirve’nin verimli geçtiğini belirtti.
Fidan, Zirve’de ele alınan konulara değinerek, “Bunların başında, uluslararası sistemdeki hataların giderilmesi ve uluslararası sistemin yeniden reforma edilmesine yönelik çabalar gelmekte.” dedi.
Ayrıca, son birkaç yıldır gündemi domine eden “yapay zeka” konusunun da ele alındığının altını çizen Fidan, iklim değişikliği ve sağlık konulu oturumlar düzenlendiğini anlattı.
Fidan, bu konuların önemli olduğunu ve Türkiye’nin bu meselelere önem verdiğini dile getirdiğini aktararak, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Dünya 5’ten büyüktür.” sözüne atıfta bulunarak, “Aslında dünya 5’ten büyüktür derken, buradaki, adaletsizliği, eşitsizliği bir cümleyle ifade etmiş oluyor. Bunun birçok uluslararası olaya yansıması var, onlara da değinildi, onlar da tartışıldı.” ifadelerini kullandı.
Yapay zeka konusunda, özellikle bu teknolojiden azami istifade edilmesi, bazı ülkelerin mahrum kalması, buradaki açığın çok büyük olması, yapay zeka üzerinden hızlı dominasyon etkisi ortaya çıkarmasına dikkat çektiklerini vurgulayan Fidan, “Uluslararası sistemin, kuruluşların, platformların bu konuda oldukça duyarlı olması gerektiğine yönelik uyarılarımız oldu.” dedi.
İklim değişikliği
Fidan, iklim değişikliği konusunda, bunun ne kadar önemli olduğunun, buna yönelik Türkiye’nin taahhütlerine ne kadar bağlı olduğunun ifade edildiğini aktardı.
“Şu endişe verici, masa etrafındaki bütün ülkeler maalesef bu konuda ciddi bir endişe içerisinde.” diyen Fidan, BRICS üyesi ülkelerin dünya nüfusunun yarısını, ekonomisinin de yüzde kırkını oluşturduğunu anımsattı.
Fidan, “Masanın etrafında bir araya gelen ülkelerin yarısı, aynı zamanda G20 üyesi ülkelerdi. Türkiye, her platformda değişiklikleri yakından takip ediyor, BRICS ile de yakından ilgilenmeye bu açıdan devam edeceğiz.” diye konuştu.
Uluslararası sistemin, İsrail’e karşı tutumundaki değişikliği
BRICS’te yayınlanan bildiride, İsrail’in saldırılarının ve İsrail’e yönelik eleştirilerin dikkati çektiğine ilişkin soruya, Fidan, şu yanıtı verdi:
“Gazze’deki soykırım zirveye ulaştığı andan itibaren, uluslararası sistemdeki İsrail’i destekleyen bazı aktörler bile, kendini İsrail’den beri tutmayı, uzakta tutmayı öncelediler. Çünkü soykırımcı İsrail ile bir arada durmak artık hiç kimseyi iyi durumda göstermiyor.
Fakat, şu anda İsrail’i destekleyen ülkelerin sayısı retorikte bir elin parmakları kadar neredeyse. Bunların başında, bu politikalara karşı çıkmayan Amerika gelmekte. Fakat, uluslararası toplumun neredeyse tamamının retorik olarak, politik söylem olarak, Gazze’deki olayları lanetlediği, iki devletli çözümü savunduğu bir yerde, hala somut olarak bir sonucun çıkmaması, sistemde tamda bizim ‘arıza’ diye ifade ettiğimiz konu, düzeltilmesi gereken bu, tartışılması gereken bu.”
Fidan, buna yönelik ciddi tespit, çalışmaların olduğunu ve çalışmaların bu yönde olduğunu belirterek, mevcut ateşkes görüşmeleriyle ilgili, taraflarla görüşmelerin devam ettiğini vurguladı.
“Hamas teklifini, cevabını vermeden önce onlarla birkaç defa görüştük, bu konudaki görüşlerimizi, Cumhurbaşkanımızın telkinlerini kendilerine ilettik.” ifadelerini kullanan Fidan, şunları kaydetti:
“Bizim her zaman için duruşumuz, ateşkesin, barışın ve insani yardımların bir an önce hayata geçmesinden yana, iki devletli çözüme de barışçıl bir çözüm bulunmasından yana. Her ne kadar İsrail bunu giderek yaygınlaştırdığı savaşa ve sistematik bir katliama, soykırıma dönüştürse de bunun diplomatik bir yolla çözülmesi için elimizden geleni yapmaya hazır olduğumuzu, diğer ortaklarımızla, müttefiklerimizle beraber çalışacağımızı ifade ettik.”
“Ateşkes hayata geçsin, insani yardımlar bir an önce başlasın”
Fidan, arabulucu ülkelerin biraz daha “iyimser” olduğunu gördüğünü kaydederek, sabah erken saatlerde Katar Başbakanı ile görüştüğünü ve durum değerlendirilmesi yapıldığını anlattı.
Taraflar arasındaki müzakerelerin Doha’da devam ettiğini söyleyen Fidan, günlük olarak geri beslemeler alındığını ve birkaç gün içinde netleşme olacağına dikkati çekti.
Fidan, “Dileğimiz odur ki, ateşkes hayata geçsin, insani yardımlar bir an önce başlasın, bu soykırım dursun.” dedi.
“Müzakerelerin yeniden başlaması ve keyfiyeti konusunda belirsizlik var”
Zirve marjında, İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ile görüştüğü hatırlatılan Fidan, İran-İsrail arasındaki ateşkese ilişkin soruya, “3 gün önce Hankendi’de Cumhurbaşkanımız Sayın Pezeşkiyan ile buluşmuştu, orada da Sayın Erakçi vardı.” yanıtını verdi.
Fidan, Hankendi’de, yürütülen müzakerelerle ilgili Erdoğan’a bilgi verildiğini aktararak, zirve kapsamında Erakçi ile bir araya geldiğini, ateşkesteki son durum ve bundan sonraki sürecin nasıl cereyan edileceği konusunun görüşüldüğünü anlattı.
“An itibarıyla, ateşkes hala geçerliliğini koruyor. Tarafların buna riayet ettiğini görüyoruz. Ama şu anda bir sonraki adım olan nükleer müzakerelerin yeniden başlaması ve keyfiyeti konusunda bir belirsizlik var.” ifadesini kullanan Fidan, 4 gün önce ABD Orta Doğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile görüşmesinde bu konunun gündeme geldiğini belirtti.
Bu konuda ortaya konan bir takım görüşler olduğuna dikkati çeken Fidan, ABD tarafının görüşlerinin, İran tarafına aktarıldığını söyledi.
Fidan, İran tarafının bir takım anlaşılabilir görüşleri olduğunu dile getirerek, “Dileriz, bir an önce, müzakere yoluyla, bu probleme bir diplomatik çözüm bulunur ve savaş yaygınlaşmaz.” dedi.
İstanbul Barış Müzakereleri, ulaşılmadık neticeleri beraberinde getirdi
İstanbul Barış Müzakerelerinin olası üçüncü tur görüşmeleri hakkında konuşan Fidan, İstanbul’un iki tur ev sahipliği yaptığını anımsattı.
Fidan, “Bu şu ana kadar 4 yıllık savaşta, hiç ulaşılmadık neticeleri beraberinde getirdi. Bunların başında, rekor sayıda savaş esirinin değişmesine ve naaşlarının birbirlerine iade edilmesine yol açtı.” diyerek, arabuluculuk diplomasisinin insanlık namına verimli şeyler üretebileceğinin bir örneği olduğunu belirtti.
Her iki tarafında söz konusu müzakerelerin düzenlenmesinden memnun olduğunu gözlemlediğini Fidan, “Kalıcı ateşkes veya geçici ateşkes, bu nasıl mümkün olacak, bunun modalitesi liderler zirvesiyle mi olacak yoksa mevcut müzakere heyetleri bu konuyu hayata geçirebilecek mi, buna yönelik tartışmalar devam ediyor.” diye konuştu.
Bakan Fidan, tarafların değişik fikirleri olduğunu dile getirerek, “Bizim onlara tavsiyemiz, masa etrafına gelmeye devam ederseniz, başlangıç pozisyonları farklı yöntemlerle ve daha yaratıcı çözümlerle ortada bir yerde buluşulabilir görüşündeyiz, bunu her iki tarafa da aktarıyoruz.” dedi.
Liderler Zirvesi
Olası liderler zirvesi hakkında konuşan Fidan, “Sayın (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin dahil herkesin aslında bir araya gelme konusunda, mevcut muhataplarıyla bir sorun görmüyorlar. Sayın Trump’ın, Putin’in, (Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir) Zelenskiy’nin, Cumhurbaşkanımızın ev sahipliğinde bir araya gelmesi prensibinde bir sorun yok.” diye konuştu.
Fidan, özellikle Rus tarafının, görüşmeye gelmeden “önce bir takım şeyler geçmeli fikri” olduğunu söyleyerek, bu konuda müzakere heyetlerinin biraz daha çalışıp netice ortaya koyması gerektiğinin altını çizdi.
“Ruslar 3. tur görüşmelere hazır olduklarını ifade ettiler. Şimdi Ukrayna tarafının cevabını bekliyoruz, temasımız devam ediyor onlarla da.” diyen Fidan, diplomasi trafiğinin hız kesmeden devam edeceğine işaret etti.
Fidan, BRICS gibi uluslararası platformların ikili görüşmeler için “muazzam” bir fırsat olduğunun altını çizdi.
Muhabir: Sümeyye Dilara Dinçer
