ANKARA (AA) – İngiltere, Fransa ve Avustralya’nın da aralarında bulunduğu birçok ülke eylülde yapılacak BM Genel Kurulu’nda Filistin devletini tanıma niyetlerini açıklarken, bu yönde kazanılan diplomatik ivmenin Gazze açıklarındaki doğal gaz kaynaklarının geliştirilmesi için hukuki temel oluşturabileceği belirtiliyor.
Yıllardır İsrail’in engeli nedeniyle geliştirilemeyen Gazze Şeridi açıklarındaki Gazze Marine projesinde British Gas (BG Group) adına 2003-2014 yılları arasında çalışan Bağımsız Danışman Michael Barron, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Gazze Marine sahasının 2000’de İngiltere merkezli büyük bir gaz şirketi olan BG Group tarafından keşfedildiğini söyledi.
Barron, şirketin o dönemde ruhsatın yüzde 90’lık hissesine sahip olduğunu, kalan yüzde 10’luk hissenin ise Filistinli şirket CCC’ye ait olduğunu belirterek, “Saha yaklaşık 1 trilyon standart fit küp doğal gaz içeriyor. Ruhsatın mevcut sahipleri CCC ve Filistin Yatırım Fonu.” bilgisini paylaştı.
Bu kaynakların değerlendirilebilmesi için belli şartların oluşması gerektiğine işaret eden Barron, “Filistin Devleti’nin tanınması, Gazze Marine sahasının geliştirilmesi için hukuki temeli güçlendirecektir. Ancak, fiili geliştirme için muhtemelen bağımsız Filistin Devleti’nin fiilen kurulması gerekecektir.” değerlendirmesinde bulundu.
Barron, İsrail’in Gazze Marine gaz sahası ya da bu sahanın bulunduğu deniz alanı üzerinde hiçbir zaman egemenlik iddiasında bulunmadığına ancak bu sahanın geliştirilmesini engellediğine değinerek, “Gazze Marine sahasının geliştirilmesi, Filistin ekonomisine güvenilir bir enerji kaynağı sağlayabilir. Ayrıca, Gazze’nin yeniden inşasının finansmanına da katkıda bulunabilir.” ifadelerini kullandı.
Gazze Marine’in yaklaşık 30-35 milyar metreküp rezervi olduğu tahmin ediliyor
Akdeniz Enerji ve İklim Örgütü (OMEC) Petrol ve Gaz Direktörü Dr. Sohbet Karbuz da Gazze Marine doğal gaz sahasının geliştirilmesinde erken dönemdeki umutlara rağmen, zaman zaman ABD ve İngiltere’nin arabuluculuğunda Filistin ve İsrail’le yürütülen müzakerelerin defalarca başarısız olduğunu anımsattı.
Bu süreçte Mısır ve İsrail açıklarında yapılan büyük doğal gaz keşiflerinin her iki ülkeyi net ihracatçıya dönüştürerek bölgedeki enerji dengesini değiştirdiğini belirten Karbuz, BG’nin 2016’da Shell tarafından devralınmasıyla, Gazze Marine sahasının sorumluluğunun bu şirkete geçtiğini, ancak çeşitli paydaşlarla yapılan görüşmelere rağmen ilerleme kaydedilemediğini ve Shell’in 2018’de projeden çekildiğini anlattı.
Karbuz, o zamandan beri sahanın geliştirilmesinin aralıklı olarak gündeme geldiğini ancak özellikle İsrail’in uyguladığı çeşitli kısıtlamalar nedeniyle siyasi engeller yüzünden sekteye uğradığını kaydederek, şunları söyledi:
“2020’de imzalanan İbrahim Anlaşmaları ve güçlenen İsrail-Mısır iş birliği projeye bir ivme kazandırmıştı. 18 Haziran 2023’te, İsrail önemli bir adım atarak sahanın geliştirilmesine onay verdi. Mısır devlet şirketi EGAS liderliğindeki bir konsorsiyumun projeyi üstleneceği açıklandı. Planlara göre, ilk gaz üretiminin 2026’da başlaması ve yılda yaklaşık 2 milyar metreküp doğal gazın deniz altı boru hattıyla Mısır’ın Ariş merkezine iletilmesi, oradan da ulusal ağa entegre edilmesi öngörülüyordu. Ancak, 7 Ekim 2023’te başlayan çatışma, tüm süreci aniden durma noktasına getirdi. Yaklaşık 30–35 milyar metreküp rezervi olduğu tahmin edilen Gazze Marine bu yüzden geliştirilemedi ve geleceği belirsiz.”
Koşullar istikrara kavuşmadıkça bu sahanın ve Gazze açıklarındaki potansiyelinin büyük olasılıkla yerin altında kalmaya devam edeceğini kaydeden Karbuz, “Filistin’in uluslararası alanda tanınması, sadece denizlerdeki doğal gaz kaynakları üzerindeki yasal haklarının teyidi anlamına gelmeyecek, aynı zamanda deniz sınırlarının belirlenmesi ve Doğu Akdeniz Gaz (EMG) boru hattı üzerinden geçiş ücretleri talep etme zemini de oluşturacaktır.” diye konuştu.
“Filistin, Gazze Marine sahasının geliştirilmesinden büyük kazanç sağlayabilir”
Karbuz, İsrail’in kendi büyük doğal gaz keşifleri göz önüne alındığında, Gazze Marine sahasına gözünü dikmesinin pek mümkün olmadığını dile getirerek, sözlerini şöyle tamamladı:
“Ancak asıl mesele, Gazze üzerinde tam kontrol sağlanması halinde, İsrail’in anlaşmazlık konusu olan deniz alanlarında arama ve üretim faaliyetleri ve altyapı projeleri yürütebilmesi. Bu bölgelerdeki egemenlik hakları tartışmalı, enerjiyle ilgili çıkarlar stratejik önemde. Adil ve kalıcı barış ortamında, Filistin, Gazze Marine sahasının geliştirilmesinden büyük kazanç sağlayabilir. Burası, ciddi gelir üretebilecek bir kaynak ve elektrik üretimi açısından oyun değiştirici potansiyel taşıyor. Bu kaynak, ekonomik büyümeyi tetikleyebilir, enerji bağımsızlığı sağlayabilir ve yaşam koşullarını iyileştirebilir. Ancak, Gazze Marine sahasının ortaklık yapısı, şirket çıkarları, siyasi aktörler ve bölgesel güç mücadelelerinin iç içe geçtiği karmaşık bir yapı. Bu da, bu kritik kaynağın halkın yararına kullanılmasını sağlama konusunda ciddi riskler doğurur. Yani, şeffaf yönetişim ve açık hesap verebilirlik mekanizmaları olmadan, Gazze’nin en değerli deniz kaynağından nihayetinde kimin fayda sağlayacağı sorusu her zaman gündemde kalacak.”
Muhabir: Ebru Şengül Cevrioğlu
