ANKARA (AA) – TÜİK’ten yapılan açıklamada, Ulusal Hesaplar Sistemi’nin, belirli bir dönem içinde bir ülkenin ekonomik faaliyetlerinin, bileşenlerinin ve bunlar arasındaki ilişkilerin ölçülmesi için oluşturulduğu belirtildi.
Sistemin dinamik yapıya sahip olduğu, bu nedenle ekonominin ölçüm çalışmalarının belirli aralıklarla güncellenmesi gerektiği ifade edilen açıklamada, “Uyumlaştırılmış Avrupa Revizyon Politikası” doğrultusunda 5 yılda bir söz konusu sistemde uyumlaştırmaya dayalı ana revizyon yapıldığı bilgisi verildi.
Avrupa Birliği üye ülkeleri tarafından geçen yıl ana revizyonun gerçekleştirildiği belirtildi.
Bu kapsamda, detaylı program ve ulusal uygulama stratejileri geliştirildiği, Eurostat ile projeler yürütüldüğü, sınıflama, iş kayıtları ve çerçevesi, anketler ve idari veri kaynakları ile bilgi teknolojileri altyapısının uyumlaştırılmasına yönelik çalışmaların tamamlandığı ifade edildi.
Açıklamada, 1 Eylül’de yayımlanacak “Dönemsel GSYH II. Çeyrek, 2025”, “Yıllık GSYH, 2024” ve “Arz ve Kullanım Tabloları, Girdi-Çıktı Tabloları, 2023” haber bültenlerinde Ulusal Hesaplar Sistemi’ne ilişkin çalışmalar konusunda şu bilgiler verildi:
“İdari kayıt verilerinin daha etkin kullanılmasıyla birlikte e-fatura bilgilerinin işlenerek girişimlerin girdi yapısına ilişkin bilgi derlenmiştir. İdari kayıt verilerinde gerçekleşen iyileşmeye paralel olarak elde edilen yeni veri kaynakları kullanılarak, arz ve kullanım tabloları ve girdi-çıktı tabloları A-64 düzeyinde hazırlanmıştır. 2023 arz ve kullanım tabloları, Ulusal Hesaplar Sistemi ve Avrupa Hesaplar Sistemi’ne uygun olarak gayrisafi yurt içi hasıla hesaplamalarının tümünün dengelendiği sistemi sağlamıştır. Arz ve kullanım tablolarıyla dengelenen yıllık gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) çalışmalarında cari fiyatlarla üretim, harcama ve gelir yöntemine, zincirlenmiş hacim endeksiyle de üretim ve harcama yöntemine göre hesaplamalar tamamlanmıştır. 2015-2023 yılları için tüm üretim ve harcama bileşenlerinin tümü arz ve kullanım tablolarının yeniden dengelenmesiyle tekrar hesaplanmıştır. Yeniden oluşturulan üretim ve ara tüketim (girdi) matrisleri ile NACE Rev.2 faaliyet sınıflaması A86 düzeyinde faaliyetlerin üretim ve ara tüketimleri hesaplanarak katma değere ulaşılmıştır. Makro ve mikro yöntemler kullanılarak seri 1995 yılına kadar A21 düzeyinde geri çekilmiştir.”
Gelir yöntemiyle GSYH
Ekonominin gelişiminin doğru ve güncel bir resmini sağlamak amacıyla, üretim, harcama ve gelir yöntemiyle çeyreklik GSYH serilerinde revizyon çalışmalarının hesaplara yansıtıldığı, yeni idari kayıtların sisteme dahil edildiği bildirilen açıklamada, hesaplamaların cari fiyatlarla ve zincirlenmiş hacim endeksiyle GSYH serileri A-10 düzeyinde yapıldığı, 1998 yılından başlayan serilerin 1995 yılına kadar geri çekildiği, 2015 yılı sonrası için hesaplamaların doğrudan, 2015 yılı öncesi için dolaylı yöntemler kullanılarak geriye alındığı ifade edildi.
Açıklamada, zincirlenmiş hacim endeksiyle GSYH hesaplanırken, çeşitli kaynaklardan elde edilmiş cari büyüklüklerin üretim ve ara tüketim için hesaplanan deflatörler ile fiyat etkisinden arındırıldığı, önceki yıl ortalama fiyatları kullanılarak ESA-2010 tavsiyesine uygun, yıllık çakışma/bağlantı zincirleme yöntemi uygulaması ve güncel zincirlenmiş hacim endeksi serilerinin baz yılının 2009=100 olarak devam ettirildiği belirtildi.
Cari fiyatlarla GSYH ve zincirlenmiş hacim endekslerinin arındırılmamış verilerinin 1995 yılına kadar revize edildiği kaydedilen açıklamada, “Bu nedenle ana revizyon politikası gereği, ‘takvim etkisinden arındırılmış’, ‘mevsim etkilerinden arındırılmış’ ve ‘mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış’ veriler 1995 yılına kadar revize edilmiştir. Gelir yöntemiyle GSYH tahmininde, iş gücüne yapılan ödemeler hesabında kullanılan veriler doğrudan gelir yöntemiyle GSYH hesabına dahil edilmiştir. Bunun yanı sıra iş gücüne yapılan ödemeler hesabında kullanılan kayıt dışı oranları güncellenmiş ve hesaba yansıtılmıştır. Gelir hesabının GSYH, sabit sermaye tüketimi ve vergi bileşenleri de üretim ve harcama yöntemlerinde yapılan revizyon çalışmaları doğrultusunda güncellenmiştir. Tüm bu değişiklikler sonucunda, gelir yönteminde artık hesap unsuru olarak kabul edilen ‘işletme artığı/karma gelir’ değişkeni de revize edilmiş, tüm gelir bileşenleri 1995 yılına kadar geri çekilmiştir.” ifadesi kullanıldı.
Geçici koruma statüsündeki Suriyeliler yıl ortası nüfusa eklendi
Açıklamada, üretim yöntemine göre cari fiyatlarla yıllık GSYH verilerinin dönemlere dağılımının 1995-2014 dönemi için A21 düzeyinde katma değer, 2015–2025 dönemi içinse A86 düzeyinde üretim ve ara tüketim serileri üzerinden gerçekleştirildiği belirtildi.
Geçici koruma statüsüyle ülkede bulunan Suriyelilerin kişi başına GSYH nüfusuna dahil edildiği belirtilen açıklamada, şunlar kaydedildi:
“İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığından temin edilen verilere göre, 2013 ile 2024 yılları arasında geçici koruma statüsüyle ülkede bulunan Suriyeliler yıl ortası nüfusa eklenerek kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla değerleri revize edilmiştir. Ana revizyon çalışmaları kapsamında yapılan tüm değişiklikler, 2 Ekim’de yayımlanacak ‘Devlet Hesapları, 2024’, 9 Ekim’de yayımlanacak ‘Kurumsal Sektör Hesapları, 2024’ ve 11 Aralık’ta yayımlanacak ‘İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2024’ haber bültenlerine yansıtılacaktır. Böylelikle ulusal hesaplar sisteminde yer alan tüm hesap setleri bütüncül olarak dengelenmiş ve kamuoyu ile paylaşılmış olacaktır.”
Muhabir: Seda Tolmaç
