ANKARA (AA) – Bağdat ile Erbil arasında yürütülen uzun müzakereler neticesinde sağlanan ve 27 Eylül 2025 tarihinde yürürlüğe giren anlaşmaya göre, ilk aşamada, günlük 190 bin varil bölge petrolü Ceyhan Limanı’na ihraç edilecek, 50 bin varil petrol ise IKBY’nin iç ihtiyaçları için kullanılacak.
Petrol uzmanları ve analistler, bu sürecin ekonomik öngörüleri ve diplomatik ilişkileri yeniden düzenlediğine işaret ediyor. Ayrıca, bu anlaşmanın gelecek yıl Irak meclis oturumunda tamamlanması beklenen bütçe yasasının yeniden şekillenmesinde etkili olacağı vurgulanıyor.
Enerji uzmanları petrol ihracatının yeniden başlamasının bölge ekonomisine sağlayacağı katkının büyük olacağına işaret ederken aynı zamanda Avrupa’nın enerji güvenliğini güçlendireceğini ve Türkiye’nin enerji köprüsü olma rolünü belirgin hale getireceğini ön görüyor.
Yaklaşık yirmi yıllık sorun çözüldü
Bağdat ile Erbil arasında sağlanan anlaşmayı AA muhabirine değerlendiren enerji uzmanı Dr. Rebin Samed, bunun çok önemli bir adım olduğunu belirtti.
Petrol ihracatı sorunun daha önce çok tartışıldığını ancak merkezi hükümetlerle yaşanan bu tartışmaların sonuçsuz kaldığını söyleyen Samed, şunları kaydetti:
“2014 Şubat’ına kadar bölge (IKBY), Türkiye’nin desteğiyle petrolü dünya pazarlarına ulaştırabildi. Ancak sonrasında bu tartışma başka bir şekilde yeniden ortaya çıktı ve o dönemde başbakan olan Haydar İbadi, Paris Mahkemesi’nde Bölgesel Yönetim ve Türkiye aleyhine dava açtı. Bu sorun yıllarca devam etti.”
Samed, Erbil ile Bağdat arasındaki ilişkilerin niteliğine göre bu konunun inişli çıkışlı bir seyir izlediğini ancak devlet kurumları temelinde bu sorunun çözümü için bir anlaşma sağlanamadığını ifade ederek, bu sorunun yaklaşık yirmi yıl sürdüğünü aktardı.
Irak’ın 2025 bütçesi görüşmelerinde bu durumda bir yumuşama görüldüğünü söyleyen Samed, “Ancak, Irak’ın diğer bölgelerine kıyasla bir varil petrolün maliyeti farklıydı. Irak’ın diğer bölgelerinde bir varil petrolün maliyeti 6 doların altındayken, Kürdistan Bölgesi için bir varil petrolün maliyeti 16 dolar olarak belirlendi. Özellikle genel bütçe yasası taslağının 12 ve 13. maddelerinde bu açıkça belirtildi.” dedi.
Samed, şirketlerin merkezi hükümete bu mali hakların verileceğine dair güven duymadığını söyleyerek, “Bu nedenle, yaklaşık dokuz ay sonra şirketler ile merkezi hükümet arasında yeniden müzakereler ve görüşmeler başladı. Gördük ki birkaç kez maaş ödemeleri gecikti veya maaşların gönderilmesi petrolün merkezi hükümete teslim edilmesi şartına bağlandı.” ifadelerinde bulundu.
Irak’ta iki ayrı petrol politikası olduğunu, birinin IKBY, diğerinin ise merkezi hükümet tarafından yürütüldüğünü ifade eden Samed, “Merkezi hükümet her zaman karar alma, çıkarma, satış ve sözleşme imzalama konusunda güçlü olmak istedi. Ancak bu düşünce tarzı, Irak anayasasının maddelerine aykırıdır. Çünkü Irak federal bir devlettir, yani yetkilerin bölgeler ve federal hükümet arasında yeniden dağıtılması gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Samed, OPEC üyesi bir ülke olarak Irak’ın 2003’ten beri bir petrol ve gaz yasası olmadığını belirterek, Irak’ta uygulanan yasaların, Abdülkerim Kasım ve Abdüsselam Arif dönemlerine yani 65 yıl öncesine dayanan eski yasalar olduğunu söyledi.
Kerkük petrolü ile hedef günlük yaklaşık bir milyon varil ihracat
ABD’nin yoğun bir kampanya ile petrol alıcısı ülkelerden Rus petrol almamalarını istediğini ifade eden Samed, “Buna karşılık, bir dizi hisse, imtiyaz ve yeni sözleşmeler sunuluyor. Türkiye, günlük yaklaşık 980 bin varil tüketen bir ülkedir ve bu yakıtın %40’ını Rusya’dan, %40’ını ise Azerbaycan ve Katar’dan alıyor. Kesinlikle, ABD Türkiye’yi Rus olmayan petrole yönelmeye teşvik ediyor.” diye konuştu.
Şu anda dünya pazarlarına günlük petrol ihraç edilmeye başlandığını ve önümüzdeki birkaç ay içinde Kerkük petrolünün de aynı boru hattıyla dünya pazarlarına ulaştırılacağı yönünde bir süreç yaşandığını söyleyen Samed, “Yani, Irak ve Türkiye’nin hedefi, bu boru hattıyla günlük yaklaşık bir milyon varil petrolün dünya pazarlarına gönderilmesidir. Şimdi günlük 190 bin varille ihracat başladı. Eğer bir varil petrolün değeri 65 dolar olursa, bir yılda beş milyar dolar federal hazineye girer.” dedi.
Samed, Paris Mahkemesi kararları nedeniyle her ay mali sorunlarla karşılaşıldığını bu rakamın bütçe ve maaşların güvence altına alınmasını sağlayacağını ifade etti.
İhracatın başlaması Irak’ın Türkiye ile anlaşmalarını yeniden canlandırması için önemli
Enerji uzmanı Şehriyar Şeyhler de uzun bir süre Erbil ile Bağdat arasında, ardından her iki taraf ile petrol üretim şirketleri arasında yapılan çeşitli müzakerelerden sonra, “özellikle ABD ve Türkiye tarafından uygulanan iç ve dış baskılar sayesinde bu sorunda bir açılım sağlandığı” değerlendirmesinde bulundu.
Bağdat ile Erbil arasında anlaşma sağlanmasının IKBY petrolünün boru hattı aracılığıyla yeniden ihraç edilmesine olanak tanıdığını ifade eden Şeyhler, “Şimdiye kadar işler olumlu ilerliyor ve umuyoruz ki bu yol devam eder. Bu boru hattı birkaç taraf için önemli. İlk olarak, Bölgesel Yönetim için özel bir öneme sahip çünkü bu, bölgenin petrol ihracatının tek yolu. Ayrıca, Irak’ın Türkiye ile sözleşmelerini yeniden canlandırması ve Ceyhan üzerinden petrol ihracatını tekrar başlatması için önemli.” diye konuştu.
Petrol ihracatı Avrupa ülkelerinin enerji güvenliği için özel bir öneme sahip
Enerji uzmanı Şeyhler, anlaşmanın iki taraf arasındaki ekonomik ilişkiler üzerinde olumlu bir etki yaratacağını ifade ederek, ayrıca, Irak, merkezi hükümetin kontrolü altındaki kuzey Irak petrolünü ve satışı merkezi hükümet tarafından yapılan IKYB’nin petrolünü, dünya pazarlarına ulaştırabileceğini, alıcı ülkeler ve şirketlerle ilişkilerini güçlendirebileceğini söyledi.
Anlaşmanın ayrıca Avrupa ülkelerinin enerji güvenliği için özel bir öneme sahip ve hem Avrupa hem de ABD tarafından desteklendiğini vurgulayan Şeyhler, “Böylece, Rusya petrolüne alternatif olarak ve Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlama konusunda fayda sağlanabilir.” dedi.
Türkiye’nin enerji köprüsü olma rolünü belirgin hale getirebilir
Enerji uzmanı Şeyhler, sağlanan anlaşmanın Türkiye için de önemli olduğunu ifade ederek, “Çünkü bu, Türkiye’nin büyük planı çerçevesinde, Kafkasya veya Asya’dan Avrupa’ya uzanan bir köprü olarak rolünü daha belirgin hale getirebilir ve planlarını geliştirebilir.” değerlendirmesinde bulundu.
IKBY’nin petrol gelirlerinin doğrudan bölge hesabına gelmediğini söyleyen Şeyhler, gelirlerin Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) tarafından ve federal hükümetin denetimi altında harcandığını aktardı.
Şeyhler, “Ancak, 2025 Irak bütçesi temel alınırsa, Bölgesel Yönetim’in yıllık payı 14 milyar dolar olacak ve bu, ekonomik açıdan, bütçe ve maaşların sağlanması açısından istikrar getirebilir. Özellikle yatırım bütçesi, Kürdistan Bölgesi’nin daha fazla gelişmesinde önemli bir rol oynayabilir. Uzun bir süreden sonra, şirketlere yazılı olarak, ihraç edilen petrol için haklarını alabileceklerine dair güvence verildi.” diye konuştu.
Ayrıca, petrol ihracatının yeniden başlamasından sonraki bir ay içinde, önceki mali haklarını almak için bir anlaşma yapılmasına yönelik bir mekanizma kurulduğunu ifade eden Şeyhler, “Şunu söyleyebiliriz ki, geçmişe kıyasla şimdi şirketlere daha net güvenceler verildi, böylece önceki hakları, mevcut ve gelecekteki hakları korunmuş olacak. Bu anlaşma üç aylık ve geçici, ancak çok iyi bir ilerleme oldu. Bölge ile federal hükümet arasındaki en önemli sorunlardan biri, geçici de olsa çözüldü.” dedi.
Anlaşmaya göre, IKBY günlük 280 bin varil petrol üretiyor; 50 bin varil iç tüketim için kullanılıyor, 230 bin varil ise SOMO’ya teslim ediliyor. Ancak bu yıl, petrol sahalarına yönelik insansız hava aracı saldırılarının etkisiyle üretim seviyesi düştü ve şu anda SOMO aracılığıyla günlük 190 bin varil Ceyhan Limanı’na ihraç ediliyor.
Muhabir: Haydar Şahin,Heman Hussein Yaseen,Emrah Akbulak
