KUDÜS (AA) – İsrail’in Gazze’ye taarruzları 7’nci ayına girdi. İsrail Merkez Bankası’nın bilgilerine nazaran, Gazze’ye karşı sürdürülen hücumlar İsrail iktisadına büyük darbe indirdi.
Merkez Bankası’nın son raporu, İsrail’in Gazze’ye yönelik akınlarının maliyetinin yaklaşık 245 milyar şekele (67 milyar dolar) ulaşacağını ve bunun İsrail savaş tarihindeki en yüksek maliyet olacağını ortaya koyuyor.
Üstelik, Fitch Kredi Derecelendirme Kuruluşu’nun 31 Mart’ta yayınladığı rapora nazaran bu sayıya, İsrail’in kuzeyinde Hizbullah’la yaşanan tansiyondan kaynaklanan hasarlar dahil değil. Kuzeydeki tansiyonun artmasının ise bu sayıyı iki katına çıkarması bekleniyor.
Yedek askerlerin çağrılması
İsrail’in ziyanları ortasında, yedek askerlerin çağrılması ve bunun sonucu olarak yaşanan iş gücü kaybı da yer alıyor.
Yedioth Ahronoth gazetesine nazaran, yedek askerlerin çağrılmasının en ağır olduğu kasım ve ocak ayları ortasındaki periyotta bunun maliyeti günlük yaklaşık 600 milyon şekel idi.
Geçen hafta İsrail’in i24 sitesinin yayınladığı raporda, Gazze hududuna yakın İsrail yerleşimlerindeki mülklere verilen ziyan 15-20 milyar şekel (4,1-5,5 milyar dolar) olarak açıklandı.
i24’e nazaran, Hizbullah’la yaşanan gerginlik nedeniyle kuzeydeki yerleşim ünitelerinde kaydedilen zararın ise 5-7 milyar şekele (1,5-1,9 milyar dolar) ulaştığı düşünülüyor.
Filistinli çalışanların gidişiyle oluşan iş gücü kaybı
Gazze’ye taarruzlar iş gücü piyasasına da büyük darbe vurdu. İsrail; birçok inşaat, turizm, tarım ve hizmet üzere hayati dallarda çalışan 178 binden fazla Filistinli emekçiyi kaybetti.
Ocak ayında, İsrail Müteahhitler ve İnşaatçılar Birliği, yabancı personel bulma sürecindeki yavaşlama nedeniyle inşaat bölümünde 140 bin kişilik bir açık olduğunu açıkladı.
Birlik, ülkedeki şantiyelerin yüzde 50’sinin önemli iş gücü kasveti nedeniyle kapalı olduğunu, etkin olanların ise yüzde 30 kapasiteyle çalıştığını kaydetti.
İsrail Merkez İstatistik Ofisi’nden yayımlanan bir anket ise 7 Ekim’den bu yana Tel Aviv ve orta bölgelerdeki inşaat alanlarının yüzde 41’inin ve Kudüs bölgesindeki şantiyelerin yüzde 58’inin kapatıldığını ortaya koydu.
Kredi notlarının düşürülmesi
Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s şubat ayında, İsrail hükümetinin yabancı ve lokal para cinsinden kredi notunu A1’den A2’ye düşürdüğünü açıkladı. Birebir vakitte olumsuz görünüm nedeniyle İsrail’in yabancı ve mahallî para cinsinden üst seviye teminatlı notunu da A1’den A2’ye düşürdü.
Notun düşürülmesi, yatırımcıların, daha temkinli davranabilecekleri ve Moody’s’in İsrail iktisadına yönelik çizdiği risklerle yüzleşmek için daha yüksek faiz oranları belirleyebilecekleri manasına geliyor.
Fitch Kredi Derecelendirme Kuruluşunun raporunda ise savaşa ait jeopolitik risklerin hala yüksek olduğu ve kredi evrakını tehdit eden risklerin genişlediği kaydedildi.
Raporda, “Savaş devam ettiği sürece bölgesel gerginlik riski dahil olmak üzere olumsuz beklentiler devam ediyor. Borç/GSYİH oranında kısa vadede bir artışın yanı sıra askeri harcamalarda da artışın devam etmesini bekliyoruz.” tabirlerine yer verildi.
Fitch, borcun GSYİH’ye oranının 2024’te yüzde 65,7’ye, 2025’te ise yüzde 67’ye çıkmasını bekliyor.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de geçen şubat ayında yayımlanan bir raporunda, ülkenin notunu düşürdüğünü duyurmasından birkaç gün sonra 5 İsrail bankasının notunu düşürmüştü.
Raporda, Hapoalim, Leumi, Mizrahi-Tefahot, Discount ve International bankalarının notu A2’den A3’e düşürülmüştü.
İsrail iktisadında uzman web sitesi Calcalist, “savaşın tırmanması durumunda bankaların uğrayacağı zararın bugün göründüğünden daha büyük olacağını” aktardı.
GSYİH
İstatistik Ofisi’nin geçen ayki bilgilerine nazaran, Gazze’deki savaş nedeniyle lokal iktisat 2023’ün son çeyreğinde yüzde 20 daraldı.
Son çeyrekte yıllık bazda kaydedilen daralma, yatırım düzeyinin yüzde 70 düştüğü bir periyotta tüm dallarda yaşanan çöküşten kaynaklandı.
Özel tüketim, dördüncü çeyrekte yüzde 27 daralırken, buna kamu tüketiminde de birebir devirde yıllık bazda yaklaşık yüzde 90’lık bir daralma eşlik etti.
İstatistik ofisine nazaran, iktisadın 2023’ün dördüncü çeyreğindeki daralması, Gazze savaşından direkt etkilendi. Çünkü yedek askerlerin çağrılması, İsraillilere tahsis edilen alternatif konutların maliyetleri ve inşaat kesimindeki iş gücü zahmeti gayri safi yurtiçi hasılanın bileşimini değiştirdi.
Gayrimenkul piyasası
Maliye Bakanlığı Baş Ekonomisti Shmuel Abramson tarafından yapılan bir araştırmada, İsrail’de geçen yıl yaklaşık 70 bin dairenin satıldığı ve bunun, son 30 yılın en düşük sayısı olduğu belirtildi.
İsrail’de gayrimenkul piyasası, Gazze’de devam eden savaş, dalın omurgası olan Filistinli iş gücünde (90 bin işçi) yaşanan düşüşle inşaat faaliyetlerinin azalması ve faiz oranlarının yükselmesiyle eş vakitli olarak berbatlaştı.
Muhabir: Mehmet Nuri Uçar,Gülşen Topçu
