LONDRA (AA) – ABD’de başkanlık koltuğundaki değişim, Avrupa’nın güvenlik politikalarını büyük ölçüde etkiledi. Önceki başkan Joe Biden döneminde Avrupa Birliği (AB) ile ABD arasında savunma ve Ukrayna’ya destek konusunda çok yakın bir ittifak bulunurken, bu yakın ilişki Donald Trump’ın başkanlık koltuğuna oturmasıyla zedelendi.
Sert söylemleri nedeniyle Avrupa’da zaten negatif bir algı oluşturan Trump’ın, Avrupa’ya ekonomik ve askeri açıdan mesafeli yaklaşımı ilişkilerde oldukça zorlu bir dönemin başlangıcı oldu. Başkan Trump’ın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna’da süren savaşın sona erdirilmesine ilişkin barış müzakereleri görüşmelerine AB ülkelerini dahil etmemesi de ilişkilerdeki mesafeyi açtı. Barışın sağlanmasına ilişkin diplomatik müzakerelerin arttığı dönemde Avrupalı ülkeler masada yer almak istiyordu ancak bu talep ABD tarafından karşılık bulmadı.
Trump’ın Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile kameralar önünde tartışmasının ardından ise durum daha da karmaşık bir hal alırken, ABD’nin Kiev’e askeri yardımları askıya alma kararı gelmesi Avrupa’da acil adım atılması gerekliliğini ortaya çıkardı.
Trump’ın 20 Ocak’ta göreve gelmesinin ardından hızla değişen politikalar, AB ve Ukrayna ile gerilen ilişkiler sonrası Avrupa ülkeleri savunma harcamalarını büyük ölçüde artırma kararlarını açıklamaya devam ediyor. Yeni kararlar piyasalarda savunma ve havacılık şirketlerinin hisselerinde ralli havası estiriyor.
Savunma ve havacılık hisselerinde bahar havası
Avrupa piyasalarında savunma ve havacılık şirketlerinin hisseleri bu yılın başından itibaren artış gösterirken, Trump’ın geçen hafta cuma günü Zelenskiy ile tartışması ve AB liderlerinin Ukrayna’ya destek açıklamaları sonrasında savunma hisseleri bu hafta da yükseliş eğilimini sürdürdü.
Piyasa değeri açısından Avrupa’nın en büyük savunma şirketi olan İngiltere merkezli BAE Systems’in hisseleri, yılın ilk işlem günü 2 Ocak’tan itibaren yüzde 41 artarken, son bir haftadaki yükseliş yüzde 16’yı buldu. Avrupa merkezli çok uluslu havacılık şirketi Airbus hisseleri de yılbaşından itibaren yüzde 8’e varan değer kazandı. Şirketin hisseleri son bir haftada yüzde 5’e yakın yükseldi.
Merkezi İtalya’da bulunan havacılık ve savunma şirketi Leonardo’nun hisselerinde yıl başından beri yüzde 78’i aşan artış görüldü. Leonardo hisseleri, son bir haftada yüzde 20 değer kazandı.
Fransa merkezli havacılık, savunma, ulaşım ve güvenlik şirketi Thales Group hisselerindeki yükseliş yılın başından beri yüzde 79’u, son bir haftada ise yüzde 28’i buldu. Almanya merkezli otomotiv parça üreticisi ve savunma şirketi Rheinmetall’in hisseleri 2 Ocak’tan itibaren yaklaşık yüzde 99 arttı. Şirketin hisseleri bir haftada yüzde 20 yakın değer kazandı.
Merkezi İngiltere’de bulunan havacılık ve savunma firması Rolls-Royce hisseleri de yıl başından bu yana yüzde 36 yükselirken, son bir haftadaki artış yaklaşık yüzde 8 oldu. İsveçli havacılık ve savunma sanayi şirketi Saab hisseleri de ocak başından itibaren yaklaşık yüzde 62 değer değer kazandı. Saab hisselerinde geçen haftadan bu yana da yüzde 17’nin üzerinde artış görüldü.
Fransız savunma firması Safran’ın hisseleri yıl başından beri yaklaşık yüzde 20, son haftada ise yüzde 3,6 yükseldi.
Savunma harcamalarını artırma kararı alan ülkeler ve planları
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu hafta başında AB’nin yeni savunma paketi ve yeniden silahlanma planını tanıttı. Von der Leyen, Avrupa’nın güvenliği konusunda daha fazla sorumluluk üstlenmesi gerektiğine dikkat çekerek, söz konusu planla 800 milyar avroluk savunma harcamasının harekete geçebileceğini dile getirdi.
AB üyesi ülkelerin savunma harcamalarını Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYH) yüzde 1,5’i oranında artırması durumunda dört yıllık sürede yaklaşık 650 milyar avroluk bir mali alan yaratabileceğini ve ayrıca ülkelere savunma yatırımı için 150 milyar avroluk kredi sağlayacak bir araç oluşturulabileceğini bildirdi.
AB liderleri yeni savunma paketi ve silahlanma planını ve Ukrayna’ya desteği görüşmek üzere 6 Mart’ta olağanüstü zirvede bir araya geldi. Fransa, uzun vadeli bir savunma planı kapsamında bu alandaki harcamalarını 2030’a kadar yıllık 3 milyar avro artıracağını açıkladı.
İngiltere Başbakanı Keir Starmer, geçen hafta, ülkesinin savunma harcamalarını 2027’ye kadar GSYH’nin yüzde 2,5’ine çıkaracağını ve bu artışı finanse etmek için dış yardım bütçesinin yüzde 0,5’ten yüzde 0,3’ye çekileceğini duyurdu.
Almanya’da yeni hükümeti kurmasını beklenen partilerin temsilcileri, savunma harcamalarını artırmak için anayasada borç freninin gevşetilmesi ve acilen ihtiyaç duyulan altyapı yatırımları için gelecek 10 yılda kullanılmak üzere 500 milyar avroluk fon kurulması konusunda bu hafta anlaşmaya vardı.
NATO’nun Avrupalı üyelerinin GSYH’lerinin yüzde 2’sini savunmaya ayırma yönünde hedefleri bulunurken, tüm NATO üyeleri savunma alanında her yıl bu seviyede harcama yapmıyor. Trump, Avrupa ülkelerinin savunmaya yeterince kaynak ayırmadığını savunurken, AB ülkelerinin savunma harcamaları GSYH’lerinin yüzde 1,9’u seviyesinde bulunuyor. Trump, NATO üyelerinden GSYH’lerinin yüzde 5’ini savunmaya harcamalarını talep ediyor.
Muhabir: Nuran Erkul Kaya,Ata Ufuk Şeker
