SARAYBOSNA (AA) – Modern tarihin en acı dolu savaşlarından birine sahne olan Bosna Hersek’in başkentine Sırp güçleri tarafından 5 Nisan 1992’de ilk barikatlar kuruldu. 6 Nisan’da ise ilk bombanın atıldığı Saraybosna, 1425 gün kuşatma altında kaldı.
Savaşa giden süreçte, Avrupa Birliği (AB), 15 Ocak 1992’de Slovenya ve Hırvatistan’ın bağımsızlığını kabul etti ancak Bosna Hersek’in bağımsızlığı için referandum yapılmasını şart koştu. Bosna Hersek’te Şubat 1992’de Sırpların tehditlerine rağmen bağımsızlık referandumu yapma kararı alındı.
Bosna Hersek’te 1 Mart 1992’deki referandumla bağımsız bir devletin ortaya çıkmasının akabinde, 5 Nisan 1992’de başkent Saraybosna’da, Sırp birliklerince kuşatma hazırlıkları yapıldı ve şehri çevreleyen her yere barikatlar kuruldu.
Sırp keskin nişancılar, 5 Nisan’da Saraybosna’da iki sivil Suada Dilberovic ve Olga Sucic’i öldürerek, kuşatmanın başlangıcı sayılan ilk saldırıyı da gerçekleştirmiş oldu. Sırpların savaş karşıtı gösteri yapan Saraybosnalılara ateş açması sonucu birçok kişi de yaralandı.
Saraybosna’yı çevreleyen tepelere, dağlara 13 bin kişilik ağır silahlı güç yerleştiren Sırplar, buradan ağır ve hafif silahlarla saldırarak şehri kuşatmaya aldı. Sırpların, Yugoslavya’nın tüm askeri gücünü kullandığı saldırılara karşılık, Bosna Devleti Savunma Kuvvetleri (Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusu-ARBiH) kuşatma altındaki şehirde 19 ay içinde 70 bin kişilik ordu kurdu. Ancak yeterli askeri teçhizatı olmayan bu güçler, kuşatmayı kırma konusunda başarılı olamadı.
Saraybosna, 29 Şubat 1996’ya kadar kuşatma altında kaldı
Balkanlar’ın en güzel şehirlerinden biri olan ve adına şiirler, şarkılar yazılan Saraybosna, 29 Şubat 1996’ya kadar Sırp saldırıları ve kuşatma altında kaldı.
Kuşatma boyunca Sırplar şehirde canlı veya cansız hedef olarak gördüklerini bombaladı. Kente hakim tepelere, yüksek binalara konuşlanan Sırp keskin nişancılar, özellikle normal hayatına devam eden kadın, çocuk ve yaşlıları hedef aldı.
Kimi zaman ekmek kuyruğunda kimi zaman pazarda alışveriş yapan sivillerin üzerine Sırplar tarafından havan topu atıldı.
Tarihin en uzun süren kuşatmalarından birisini yaşayan Saraybosna’da 1425 gün içerisinde 1601’i çocuk toplam 11 bin 541 kişi hayatını kaybetti. Kente günde ortalama 329 havan topu düştü.
Sırplar, kentteki Osmanlı ve Müslüman kimliğini özellikle hedef alarak tarihi binalar, camiler, medreseler, kütüphaneler gibi yerleri de bombaladı.
Bosna Hersek’teki kanlı savaş, 21 Kasım 1995’te ABD’nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü’nde, Boşnak, Sırp ve Hırvat tarafların anlaşmasıyla sona erdi.
Dayton Barış Antlaşması, ABD’li diplomat Richard Hallbrooke’un girişimleriyle Bosna Hersek’in ilk cumhurbaşkanı merhum Aliya İzzetbegoviç, eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Milosevic ve eski Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tudjman tarafından paraflandı.
Saraybosna’da 6 Nisan olayları
Farklı dinden ibadethaneler ve bu dinlere inanan insanları barındırmasından dolayı “Avrupa’nın Kudüs’ü” olarak nitelenen Saraybosna’da, tarih boyunca 3 kez 6 Nisan’da farklı olaylar yaşandı.
İkinci Dünya Savaşı’nda, 6 Nisan 1941’de Nazi Almanya’sı tarafından bombalanan Saraybosna, eski Yugoslavya ordusunun işgalci kuvvetlere karşı başlattığı operasyon sonucu 4 yıl sonra yine aynı gün, 6 Nisan 1945’te işgalden kurtarıldı.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında 7 bin 92’si Yahudi olmak üzere 10 bin 961 Saraybosnalı hayatını kaybetti.
Saraybosna, ülkedeki son savaşta 6 Nisan 1992’de ilk kez bombalandı ve 1425 gün kuşatma altında kaldı.
Başkentin 6 Nisan’da Nazi işgalinden kurtulması vesilesiyle o gün Saraybosna Şehir Günü olarak kutlanırken, taşıdığı ağır anlamlar sebebiyle aynı gün Saraybosna kuşatmasının kurbanları da anılıyor.
Aradan 33 yıl geçmesine rağmen Saraybosna’da yaşananlar unutulmuyor, halk başkentteki katliamlarda hayatını kaybeden kurbanlar için anma törenleri düzenlenmeye devam ediyor.
Muhabir: İsmail Özdemir
