İSTANBUL (AA) – Galip Efendi ile Seniha Hanım’ın oğlu olarak 1909’da dünyaya gelen şair ve tiyatro yazarı Dıranas kimi kaynaklara göre İstanbul, kimi kaynaklara göre ise Sinop’un Salı Köyü’nde dünyaya geldi.
Babası Galip Bey, 1. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında Çanakkale’de daha sonra da Balkan Savaşı’nda yer aldı ve 7 yıl boyunca Kafkaslarda ve Arabistan çöllerinde savaştı. Annesi Seniha Hanım, savaşın ilerleyen zamanlarında çocukları Fehime ile Ahmet’i alarak İstanbul’a döndü.
Galip Bey, savaştan sonra Sinop’taki köyüne dönerek ikinci evliliğini yaptı. Galip Bey’in peşinden giden Seniha Hanım ve çocukları da Sinop’a yerleşti. Ahmet Muhip, burada 9 yaşındayken ilkokula başladı, yazları da köye giderek çobanlık yaptı.
Babasının tekrar askere alınmasının ardından ailesiyle Ankara’ya giden Dıranas, gençliğinin büyük bölümünü bu şehirde geçirdi.
“Kelimeler bazen sel gibi akar”
Dıranas’ın çocukluk yıllarında içinde bulunduğu koşullar, doğuştan gelen özelliklerinin yanı sıra hassas karakteri ilerleyen zamanlarda eserlerine de yansıdı.
Ortaokul ve liseyi “Taş Mektep” olarak anılan Ankara Erkek Lisesi’nde okuyan şairin “Bir Kadına” adlı ilk şiiri, 1926’da “Muhip Atalay” imzasıyla Milli Mecmua’da yayımlandı.
Şiirde biçime tutkulu olduğu için eleştirildiğini her fırsatta dile getiren usta şair, TRT’de Ahmet Oktay’ın sunuculuğunu yaptığı Edebiyat Dünyası programındaki açıklamasında, “En son şiir cereyanlarında, serbest yani özgür nazımdan yeniden kafiyeli hatta sone biçiminde şiirlere dönen tanınmış şairlerimiz var. Ben biçimi hiçbir zaman kendi sanat kadromun dışında bırakmadım. Bununla beraber biçimle özü aslında birbirinden ayırmak mümkün değildir. Biçim bir disiplindir. Kelimeler bazen sel gibi akar. Bunun önüne sanatta, söz sanatlarında, şiirde baraj çeken şey, biçim olmalıdır ya da ben öyle düşünüyorum. Aslında şiirin malzemesi kelimelerdir. Şiirin size bir tarifini yapayım mı? Hani Shakespeare’in bir sözü vardır; ‘Kelimeler, kelimeler, kelimeler.’ der. Kelimelerden müteşekkil bir yapıtın şiir olabilmesi için bu üç kelimeden oluşan cümlenin, iki kelimesini atıp, bir kelimeye indirgenmesi gerekir. Yani ‘Kelimeler, kelimeler, kelimeler’ değil, sadece ‘kelimeler’ yaptığınız zaman şiire ulaşabilirsiniz. Çok kelime üretmek, şiirde daima bizi yanlış yere götürür.” demişti.
Dıranas, lisedeyken usta edebiyatçılar Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın öğrencisi oldu ve Fransızca öğrendi. Şair, 1931’de liseden mezun olarak 1932’ye kadar Hakimiyet-i Milliye gazetesinde çalıştı.
Üniversiteye başladığı Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 2 yıl sonra bırakan şair, devam ettiği İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nü de bitirmeden ayrıldı.
Asıl edebiyat hayatı İstanbul’da başlayan Dıranas, hem edebiyat fakültesine devam etti hem de Güzel Sanatlar Akademisi’nde kütüphane müdürlüğü ve ardından Dolmabahçe Resim ve Heykel Müzesi’nde müdür yardımcılığı görevini üstlendi.
İstanbul’da Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli Kanık, Sait Faik Abasıyanık, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Baki Süha Edipoğlu ve Şevket Rado gibi dönemin genç şair ve yazarlarından oluşan bir edebi çevre içinde yer alan ve Fransızcasını ilerleten şair, Fransız ve Rus edebiyatını yakından izledi.
Resim koleksiyoncusu olan ve kendisi de resim yapan Dıranas’ın, Cahit Sıtkı Tarancı ile tercüme ettiği Adolph Basler’in “Fransa’da Müstakil Resim” başlıklı iki ciltlik kitabı, 1937’de Güzel Sanatlar Akademisi yayını olarak basıldı.
Anadolu Ajansı’nda Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı
Dıranas, Ankara’ya döndüğü 1938’den itibaren 4 yıl boyunca Halkevleri Kültür ve Sanat Yayınlarının yönetmenliği yaptı.
Münire Ülker ile 1940’ta dünya evine giren yazar, 1942’de konusunu Milli Mücadele’den alan ve Fransızcadan adapte edilen “Üç Kahraman” adlı tek perdelik bir piyes yayımladı.
Ağrı Doğubeyazıt’ın Sürbehan köyünde 1942-1944’te askerliğini yapan edebiyatçı, “Ağrı” isimli uzun şiiriyle 1946’da İstanbul Şehir Tiyatrosu tarafından sahnelenen “Gölgeler” oyununu askerlik yıllarında kaleme aldı.
Ahmet Muhip Dıranas, askerliğin ardından Çocuk Esirgeme Kurumunda çalışmaya başladı.
Oyun ve roman çevirileri, 1940-1962 yılları arasında yayımlanan Dıranas, 1947’de “O Böyle İstemezdi” adlı oyunu kaleme aldı.
Türkiye İş Bankası ve Anadolu Ajansı’nda Yönetim Kurulu Üyesi, Devlet Tiyatrosu Edebi Kurul’da ise başkan sıfatıyla görev aldı.
Şiirlerinde aşk, yalnızlık ve yurt sevgisi gibi konuları işledi
Ahmet Muhip Dıranas, şiirlerinde aşk, yalnızlık, hüzün, kaçış, ölüm, doğa, yaşam ve yurt sevgisi gibi konuları ele aldı.
Şairin çeşitli dergilerde yer alan şiirleri, 1974’te “Şiirler” adıyla İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlandı. Tevfik Fikret’in “Rübab-ı Şikeste” eserini Türkçeleştirdiği “Kırık Saz” adlı çalışması da yine aynı yayın tarafından okuyucuyla buluştu.
Zafer gazetesinde köşe yazıları kaleme alan Dıranas, tiyatro eserleri, tercüme ve adapteler, inceleme ve makalelere de imza attı.
Eşi Münire hanım, TRT’nin hazırladığı bir programda eşine ilişkin “Ahmet Muhip Bey çok duygusal bir insandı. Çevrenin etkisi altında çok kalırdı. Kendisinin de ayrıca çevreyi etkisi altına alacak bir gücü vardı.” ifadesini kullanmıştı.
Aynı programda Dıranas, tiyatronun sözün aksiyon ve eylem haline gelişi olduğunu belirterek, şunları söylemişti:
“Sözsüz bir tiyatro düşünmek hiç şüphesiz mümkün değildir. Sonra tiyatronun bir tarifini de yapmak gerekir. Tiyatro sadece bir güldürü ya da sadece bir ağlatı değildir hiç şüphesiz. İnsana insanın kendisini keşfettiren, insana bir şeyler katan, insanın bir takım gizlerini yeniden buldurup çıkaran bir eylemdir tiyatro.”
Ankara’da 71 yaşındayken 21 Haziran 1980’de hayatını kaybeden Dıranas, vasiyeti üzerine Sinop’a defnedildi.
“Gölgeler”, “Çıkmaz”, “O Böyle İstemezdi”, “Oyunlar”, “Bitmez Tükenmez Can Sıkıntısı”, “Büyük Olsun”, “Atlıkarınca”, “Olvido” ve “Kar” gibi oyunlar yazan Dıranas’ın, Charles Baudelaire’den çevirdiği “Çalar Saat” isimli bir şiiri de bulunuyor.
Muhabir: Hilal Uştuk
