LONDRA (AA) – İsrail’in İran’a saldırılarıyla başlayan çatışma ve ABD’nin İran’daki nükleer tesislere yönelik saldırıları sonrası, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatabileceği endişeleri, küresel ekonomi ve piyasaların gündeminde yer alıyor.
ABD’nin İran’daki nükleer tesislere saldırılarının ardından İran Meclisi Ulusal Güvenlik Komisyonu Üyesi İsmail Kevseri, Meclisin, Hürmüz Boğazı’nın kapatılması gerektiği sonucuna vardığını ancak nihai kararın Milli Güvenlik Yüksek Konseyi uhdesinde olduğunu açıklasa da bu ihtimalin oldukça düşük olduğu değerlendiriliyor.
Ancak, yapay zeka tabanlı denizcilik takip şirketi Windward’ın paylaştığı bilgilere göre, hafta sonu ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine saldırılarının ardından Hürmüz Boğazı’ndaki ticareti gemi taşımacılığı son 20 yılın en yüksek tehdit seviyesi altında faaliyet gösteriyor.
Jeopolitik belirsizlikler ve güvenlik endişeleri nedeniyle Hürmüz Boğazı’na giren gemi sayısında hafif bir düşüş gözlenirken, Windward’a göre bu düşüş gemi sahiplerinin jeopolitik belirsizlikler karşısında artan temkinliliğini ortaya koyuyor ve algılanan risklerin deniz taşımacılığı üzerindeki gerçek zamanlı etkisinin giderek büyüdüğünü gösteriyor.
GPS sistemlerine müdahalede artış
Hürmüz Boğazı’ndaki bir diğer risk sebebi de Gemi Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) sinyallerini hedef alan müdahalelerin artışı olarak görülüyor. Basra Körfezi’nde faaliyet gösteren ve Hürmüz Boğazı’ndan geçen ticari gemilerin yüzde 23’ünün pazar-pazartesi günü GPS’lerine müdahale nedeniyle uluslararası seyir yollarındaki navigasyonunda aksama yaşandığı tespit edildi.
Danimarka merkezli yatırım firması Küresel Risk Yönetimi (Global Risk Management) Araştırma Başkanı Arne Lohmann Rasmussen, AA muhabirine, en önemli gözlemlerinin GPS ve AIS sinyali parazitlerinde artış olduğunu belirtti.
Rasmussen, bu durumun güvenlik açısından büyük bir endişe kaynağı olduğuna dikkati çekti.
Her ne kadar Hürmüz Boğazı’ndan geçiş yapan gemi sayısında bir miktar azalma eğilimi gözlense de bunun önemli bir düşüş olmadığını dile getiren Rasmussen, şöyle konuştu:
“Kişisel kanaatim, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına yönelik bir müdahalenin gerçekleşme ihtimalinin yüzde 10-15 civarında, yani oldukça düşük olabileceği çünkü bu İran’a da oldukça zarar verir. İran, bu durumda Çin ve Katar gibi tamamen müttefik olmayan ama açıktan düşmanı da olmayan ülkeleri bile karşısına almış olur. Aynı zamanda kendi ham petrol ihracatı da durma noktasına gelir. İran’ın rafine kapasitesi yetersiz olduğu için petrol ürünlerini ithal etmek zorunda. Bu nedenle Boğaz’ı kapatmak, İran için ancak son çare olabilir.”
Rasmussen, tam anlamıyla fiziksel bir kapanmanın neredeyse imkansız olduğunu düşündüğünü ancak İran’ın, Husilerin Kızıldeniz’de yaptığı gibi daha dolaylı taktiklere başvurabileceğini ifade etti.
“Şirketler dikkatli olmaya devam edecek”
Bu gelişmeler ışığında sektörün bölgedeki durumu yakından izlediğini söyleyen Rasmussen, “Sigorta maliyetlerinin arttığını görüyoruz ve bu da riskin gerçek olduğunu gösteriyor. Diğer yandan, tankerlerin navlun ücretleri de yükselmiş durumda. Bu iki unsur, birbirini bir ölçüde dengeliyor. Şu aşamada, navlun gelirlerinin yüksekliği, sigorta maliyetlerini telafi ediyor gibi görünüyor. Bu yüzden geçişler sürecektir ama şirketler de çok dikkatli olmaya devam edecek.” dedi.
Rasmussen, bazı uluslararası nakliye firmalarının Hürmüz Boğazı’ndan geçişe devam edeceklerini teyit ettiğini dile getirerek, gemilere yönelik füze saldırıları olması halinde şirketlerin bölgeden geçip geçmeme kararını yeniden değerlendireceğini belirtti.
Hafta sonu bazı tankerlerin Boğaz’a girmemek için U dönüşü yaptığını ancak sonra tekrar bölgeye yöneldiğini anımsatan Rasmussen, “Bu da güvenliğin onlar için yeterli düzeyde değerlendirildiğini ve geçişin yeniden denendiğini gösteriyor.” dedi.
Güvenlik riskleri yakından izleniyor
Hürmüz Boğazı’nın kapatılma ihtimali düşük olmasına rağmen büyük çaplı nakliye şirketleri bölgedeki güvenlik risklerini yakından izliyor ve Hürmüz Boğazı’ndan geçişleri sürdürüyor.
Uluslararası en büyük konteyner taşımacılığı ve lojistik şirketlerinden biri olan Danimarka merkezli Maersk’in AA muhabiriyle paylaştığı tavsiye notuna göre, şirket Hürmüz Boğazı’nı kullanan gemilere hali hazırda Hürmüz Boğazı’ndan geçişin mümkün olduğunu ancak durumu yakından takip ettiklerini bildirdi. Maersk, yakın gelecekte durumun değişmesi ihtimaline karşı acil durum planlarının hazır olduğunu da belirtti.
Almanya merkezli konteyner taşımacılığı şirketi Hapag-Lloyd, Hürmüz Boğazı’ndan geçişlere devam ettiğini ancak durumun her an değişebileceği uyarısında bulundu.
Merkezi Norveç’te bulunan ham petrol tankerleri alanında uzman deniz taşımacılık firması Frontline, son dönemde GPS sistemlerine kasıtlı müdahalelerin arttığına işaret ederek, bu durumun trafiğin yoğun olduğu bölgelerde radar ve manuel navigasyonla hareket etmeyi gerektirdiğini bildirdi.
Enerji şirketi Shell de Hürmüz Boğazı’ndan geçişlerde azami dikkat gösterdiklerini açıklamıştı.
Hürmüz Boğazı küresel ticaret için stratejik önemde
Basra Körfezi’nin ağzında yer alan dar su yolu Hürmüz Boğazı, Orta Doğu’daki petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) üretiminin Umman Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden dünya pazarlarına taşınmasını sağlıyor.
Deniz yoluyla taşınan ham petrolün yaklaşık 3’te 1’inin ulaştırılması için kullanılan bu stratejik geçit, başta Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri olmak üzere Orta Doğu’daki üreticilerin ham petrol ve kondensat sevkiyatında kritik bir rol üstleniyor. Hürmüz Boğazı’ndaki petrol ticareti, dünyadaki toplam petrol tüketiminin de 5’te 1’ini karşılıyor.
Hürmüz Boğazı’ndan geçen günlük yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol ürününün büyük kısmı Çin başta olmak üzere Asya piyasalarına ulaşıyor.
Küresel doğal gaz ticaretinin yüzde 20’si de bu boğazdan geçiyor.
Muhabir: Nuran Erkul Kaya
