İSTANBUL (AA) – Karahan, Türkiye Bankalar Birliği tarafından, bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi ve sektörel kapasitenin geliştirilmesi amacıyla düzenlenen “Ödeme Sistemleri Zirvesi”ndeki konuşmasında, ödeme sistemlerinin finansal istikrar için öneminden bahsetti.
- Ödeme Sistemleri Zirvesi başladı
Burada güvenirliğin önemine işaret eden Karahan, birkaç dakikalık bir kesintinin bile finansal kayıplara, kamu güveninin zedelenmesine ve ciddi durumlarda sistemik krizlere yol açabileceğini söyledi.
Karahan, ödeme alanlarının merkez bankalarının sıkıcı bulduğu bir konu olduğunu, geçmişte gündemde önemli bir yer tutmadığını belirterek, şunları kaydetti:
“Geçtiğimiz onlarca yılın büyük bölümünde durum bu şekildeydi. Peki ne zaman dikkati çekti? Sadece sorun çıktığında gündeme geldi. İnsan vücudundaki dolaşım sistemi gibi ödeme sistemleri de arka planda sessizce çalışır. Değerleri nasıl ki kan damarları, oksijen ve besin taşıyor onun gibi taşır. Aslında fonksiyonları bozulmadığı sürece çok fark edilmezler ama bir şeyler yanlış gittiğinde bütün ekonomi bir krize doğru sürüklenebilir. Ama artık böyle değil. Bugün arka planda sessiz sedasız devam eden bu süreç şimdi artık sahnede ve ödemeler de en canlı, en hızlı gelişen finansal alanlardan biri oldu.”
“Hızlı ödeme sistemleri, Fintech inovasyonları, merkez bankası dijital para birimleri (CBDC) ve benzeri birçok gelişmeyle birlikte hız kazandı.” yorumunu yapan Karahan “Türkiye bir defa bu dönüşümün çok önemli, önde gelen bir örneği. Ekosistemimiz bankaları, Fintech şirketlerini, ödeme ve elektronik para kuruluşlarını, altyapı sağlayıcılarını ve düzenleyicileri bir araya getiriyor. Bu çok paydaşlı yapı, inovasyonu ve rekabeti teşvik ederek sektörün verimli işleyişini ve bütün paydaşlara hizmet etmesini mümkün kılıyor.” dedi.
Tüm bunların sonucunda nihai kullanıcı deneyiminin de çok değiştiğini dile getiren Karahan, bu değişimin e-ticaretin büyümesinden temassız kartların yaygınlaşması, karekodların, NFC’lerin ve dijital cüzdanların yaygınlaşmasına kadar gittiğinin altını çizdi.
“İnovasyonlar ne kadar etkileyici olsa da beraberinde birtakım riskler getiriyor”
Başkan Karahan, inovasyonların ne kadar etkileyici olsa da beraberinde birtakım riskler de getirdiğini dile getirerek ödeme sistemlerinin dayanıklılığı, sürekliliğin devamının önemi gibi konulara değindi.
Sistemler bozulduğunda etkilerinin çok geniş kapsamlı olup hemen görüldüğünü dile getiren Karahan, “Mesela perakendede bir pos cihazında ya da devre değişim sistemlerinde herhangi bir hata olduğunda günlük işlemler çok etkilenebiliyor. E-ticarette ödemelerde sıkıntı olduğu zaman kayıplar yaşanabiliyor, güven eksilebiliyor. Bireyler açısından baktığımız zaman burada bir başarısızlık olduğunda fonlarına ulaşamıyorlar. Merkez bankaları ve finans kuruluşları için ise herhangi bir sıkıntı olduğunda bankalar arası takas ve temel parasal faaliyetler bundan etkilenebiliyor.” ifadelerini kullandı.
Karahan bununla ilgili dünyada yaşanan örneklere ve bu sorunların ülkeler ve şirketlere olan zararlarına dikkati çekerek, hazırlıklı olmanın, sistemi yedeklemenin ve gerçek zamanlı gözetimin çok önemli olduğunu söyledi.
“Sistemlerde bir sıkıntı olduğunda ekonomik risk ve itibar riski de oluşur”
Burada gereken dayanıklılığa ulaşmak için yapılması gerekenlere dikkati çeken Karahan, “Dayanıklılık üç tane temel sacayağına oturuyor. Teknolojik altyapı, efektif bir yönetişim, hazırlıklı olma ve hızlı toparlanma mekanizmaları.” dedi.
Karahan, Merkez Bankasındaki deneyimlerinden örnekler vererek, şunları söyledi:
“Haziran 2011’de altyapımızda dış kaynaklardan faydalanıyorduk ve tüm gün süren sorunlar yaşayabiliyorduk. 182 milyar TL tutarında, ki o zamanlarda 100 milyar dolara tekabül ediyordu, 600 binden fazla ödeme işlemi askıda kaldı. Bu biriken işlemlerin temizlenmesi 3 gün sürdü. Daha sonra araştırdığımızda, daha önce var olan bir sorunu çözmek için yapılan bir yazılım güncellemesinin tüm veri tabanını etkileyen bir soruna neden olduğunu ve pek çok sistem katmanını etkilemiş olduğunu gördük. Yazılım tedarikçisiyle yoğun şekilde çalışarak sorunu üç tam günün sonunda ancak çözebildik. Şimdi bu sorun, aslında dışarıya bağımlılığın ne kadar sorunlu olduğunu gösteriyor. Nihayetinde biz çok kapsamlı bir iç kaynaklardan faydalanma inisiyatifi başlattık ve kurum içinde bu sorunu çözdük ve bugün hala geçerli acil durum protokolleri oluşturduk. Bu örnekler sistemlerde sıkıntı olduğunda karşılaşılabilecek ekonomik ve itibar riskini de gösteriyor.”
“Ödeme sistemlerinde güvenilirliğin devamını sağlamalıyız”
Karahan, ödeme sistemlerinin sadece finansal sistemler olmadığını, sistemik sacayağı işlevi de gördüğünü belirterek, “Kısa süreli kesintiler bile çok geniş kapsamlı yansımalara neden olabiliyor. Dolayısıyla sadece kendi sistemlerimiz değil, denetimimizdeki kuruluşlarca işletilen sistemler de bizim için çok önemli.” ifadelerini kullandı.
Sıkı denetimler aracılığıyla, açıkça belirlenmiş teknik ve operasyonel standartların uygulanmasını sağladıklarına vurgu yapan Karahan, operasyonel dayanıklılığın, sadece politikalarla ya da güçlü bir altyapıyla sağlanamayacağını, aynı zamanda pratiğe yönelik hazırlıklı olma ve senaryo planlaması da gerektirdiğini söyledi.
Karahan, “Bizim iş sürekliliği planlarımız, siber saldırılardan doğal afetlere kadar çok geniş çeşitlilikte senaryolara odaklanıyor. Planlarımız alternatif iş akışlarını da içeriyor. Yine detaylı Bilgi Sistemleri Devamlılık Planlarını da planlarımıza dahil ediyor ve her bir sistem bileşeninin önem seviyesini değerlendirerek soruna özel çözüm prosedürleri belirliyoruz. Bu planları düzenli bir şekilde test ediyoruz.” bilgisini verdi.
Kurumsal dayanıklılığı insan kaynakları planlamasıyla güçlendirdiklerini anlatan Karahan, “Eğer bir banka bizim ödeme sistemlerimize erişimde, durumla ilgili özel bir sorun yaşarsa, o banka adına işlem gerçekleştirebiliyoruz. Aslında Merkez Bankası olarak büyük bir aksaklıkla karşılaştığımızda, çoğu durumda bir saat içerisinde yeniden olağan işleyişimize dönme kabiliyetine sahibiz.” dedi.
“Düzenleyici tarafta ilgili kurumların ve sistem işletmecilerinin güncel ve test edilmiş bir iş sürekliliği, siber güvenlik ve risk yönetimi çerçevelerinin olmasını gerekli kılıyoruz. Denetimler ve düzenli raporlar aracılığıyla güvenlik açıklarını tespit edebilmelerini, olaylara müdahale edebilmelerini ve hızlı bir şekilde sorundan kurtulabilmelerini sağlıyoruz.” değerlendirmesini yapan Karhan şunların altını çizdi:
“Gayet tabii dayanıklılık statik bir şey değil. Yeni teknolojiler ve ortaya çıkabilecek tehlikeler çerçevesinde daha da geliştirilmeli. Özellikle siber güvenlik çok önemli bir öncelik olarak karşımıza çıkıyor. Biz güvenlik ihlallerini, sızma testi sonuçlarını inceliyoruz ki sistem yine güvenilir ve güvenli olmaya devam etsin. Aynı zamanda yine gelişmekte olan teknolojiler hem beraberinde tehdit ve fırsat getiriyor. Mesela kuantum bilgisayarı bunlardan bir tanesi, potansiyel olarak üstün bir hesaplama gücü var ama onun dışında mevcut şifreleri kırabildiği için ödeme sistemlerini bozabiliyor ve merkez bankalarının ve bütün tarafların olası durumlara uyum sağlama kabiliyetine sahip ve uyanık olmalarını gerektiriyor.”
Ödeme sistemlerinin güvenilir olmasını sağlamaya devam etmek gerektiğini vurgulayan Karahan, sadece normal zamanlarda değil stres altında ve kriz zamanlarında da böyle olması gerektiğini bildirdi.
Karahan, “Ödeme altyapımızı güçlendirmek, inovasyonu teşvik etmek ve güvenli, verimli, kapsayıcı ve sağlam bir gelecek inşa etmek üzere kamu ve özel sektör olarak birlikte çalışmaya devam edelim.” diyerek sözlerini tamamladı.
Muhabir: Fatma Eda Topcu
