LONDRA (AA) – Uluslararası Enerji Ajansının (IEA), kıtadaki söz konusu sorunun çözümüne ilişkin hazırladığı yol haritasını içeren Afrika’da Temiz Pişirmeye Evrensel Erişim başlıklı raporu yayımlandı.
Rapora göre, Afrika’da bir milyar insan hala temiz pişirme çözümlerinden yoksun halde bulunuyor.
Bugün kıta genelindeki ailelerin beşte dördü hala odun, kömür veya tezek gibi kirletici yakıtlarla, çoğunlukla açık ateşlerde veya ilkel ocaklarda yemek pişiriyor. Bu uygulamalar, ev içi hava kirliliğine bağlı olarak, her yıl çoğunluğu kadın ve çocuklardan oluşan 800 binden fazla erken ölüme yol açıyor ve milyonlarca insanı yoksulluğa mahkum ederek sağlık, toplumsal cinsiyet eşitliği ve ekonomik fırsatlar üzerinde ciddi etkiler yaratıyor.
Ancak Afrika ülkeleri diğer gelişmekte olan ekonomilerdeki ilerlemeyi sağlayabildikleri takdirde, kıtadan en zararlı enerji ve kalkınma açıklarından birini 15 yıl içinde kapatabilir ve Sahra Altı Afrika’da 2040’a kadar evrensel temiz pişirme çözümlerine erişim sağlanabilir.
Her yıl 80 milyon kişi temiz pişirmeye erişim sağlayabilir
Afrika’da evrensel temiz pişirme çözümlerine ulaşmak için 2040’a kadar toplamda 37 milyar dolar yatırım gerekiyor. Bu da yılda yaklaşık 2 milyar dolara ya da dünyanın her yıl enerjiye yaptığı toplam yatırımın yüzde 0,1’inden azına denk geliyor.
Bu rakam, ocaklar, yakıt tüpleri ve kutuları gibi ev ekipmanları için gerekli ilk harcamaları, ayrıca yakıt dağıtım ağları, depolama terminalleri ve elektrik şebekesi iyileştirmeleri gibi destekleyici altyapıyı kapsıyor.
IEA’nın yeni yol haritasına göre, söz konusu yatırımların sağlanmasıyla, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG), hanelerin yüzde 60’ından fazlasına erişim sağlayabilir. Hanelerin geri kalan kısmı ise giderek artan oranlarda elektrik, biyoetanol, biyogaz ve gelişmiş biyokütle ocaklarıyla temiz pişirmeye erişim sağlayabilir.
Kentsel alanlarda 2035’e kadar neredeyse evrensel erişim sağlanırken, kırsal alanlarda erişim 2030’lar boyunca istikrarlı biçimde artabilir.
Böylece, her yıl 80 milyon kişi temiz pişirme çözümlerine ulaşabilir ve bu da mevcut hızın yedi katına karşılık geliyor.
“2025, Afrika için dönüm noktası olabilir”
IEA Başkanı Fatih Birol, yol haritasına ilişkin değerlendirmesinde, jeopolitik belirsizliklerin gündemi belirlediğini ve uluslararası işbirliği ciddi şekilde test edildiğini belirterek, “Temiz pişirmeye erişim eksikliği, dünyanın en büyük adaletsizliklerinden biri olmaya devam ediyor ve tüm ülkelerin çözülmesi gerektiği konusunda hemfikir olduğu nadir sorunlardan biri.” ifadelerini kullandı.
Bu durumun Afrika’da bir milyar insanın hala açık ateşlere ya da basit ocaklara bağımlı yaşadığı yerlerde belirgin olduğunu kaydeden Birol, IEA’nın geçen yılki Afrika’da Temiz Pişirme Zirvesi’nde verilen taahhütleri anımsatarak, “Eğer bu tarihi zirvemizde verilen taahhütler temel alınırsa, 2025 Afrika için bir dönüm noktası olabilir.” öngörüsünde bulundu.
Tanzanya Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan da IEA’nın Afrika’da Temiz Pişirme Zirvesi’nin ardından ortak taahhütlerin etkisinin görülmeye başlandığını belirterek, şunları kaydetti:
“Temiz pişirme bir lüks değil. Her aileyi, her günü ilgilendiren bir mesele. Kırsal köylerden büyüyen kentlere kadar Tanzanya, toplumun en kırılgan kesimlerini destekleyecek yeni politikalar geliştiriyor. Ancak bunu tek başımıza yapamayız. Her haneye ulaşmak ve Tanzanya ile tüm Afrika halkı için daha sağlıklı, daha eşitlikçi bir gelecek inşa etmek için ortaklarımızın ve yatırımcıların desteği hayati önem taşıyor.”
IEA’nın geçen yılki zirvesinde kamu ve özel sektör tarafından Afrika’da temiz pişirme çözümleri için 2,2 milyar dolarlık taahhüt açıklanmıştı. Rapora göre, bu taahhütlerin 470 milyon dolardan fazlası kullandırıldı.
Muhabir: Nuran Erkul Kaya
