Bilim insanları, antik DNA analizleriyle tarihin ilk kayıtlara geçmiş pandemisinin ardındaki ölümcül bakteriyi doğrulamayı başardı. MS 541 yılında başlayan ve Doğu Akdeniz’i kasıp kavuran Justinianus Vebası’nın sorumlusunun Yersinia pestis bakterisi olduğu ilk kez biyolojik olarak ispatlandı.
Bugüne dek sadece tarihsel metinlerden bilinen bu salgının kaynağı, Ürdün’deki Jerash antik kentinde bulunan bir toplu mezarda ortaya çıkarılan kalıntılar sayesinde gün yüzüne çıktı.
ANTİK BİR HİPODROMUN ALTINDAKİ TOPLU MEZAR
Araştırmacılar, Jerash ’taki antik Roma hipodromunun altındaki bir mezarda yer alan sekiz insana ait dişleri ileri DNA analizine tabi tuttu. İncelemeler sonucunda, bu bireylerin neredeyse aynı Yersinia pestis suşlarını taşıdığı belirlendi. Bu da, bakterinin MS 550-660 yılları arasında bölgede aktif olduğunu ve hızlı, ölümcül bir salgınla yayılmış olabileceğini ortaya koydu.
Florida’daki Güney Florida Üniversitesi ve Florida Atlantik Üniversitesi’nden uzmanların yer aldığı ekip, böylece Justinianus Vebası’nın merkez üssünü doğrudan tespit etmiş oldu.
YÜZYILLAR SONRA GELEN İLK GENETİK PENCERE
Çalışmanın başyazarı ve USF Halk Sağlığı Koleji’nden doçent Rays HY Jiang, bulguların önemini şöyle açıklıyor:
“Yüzyıllar boyunca yazılı anlatılara güvendik, ancak vebanın varlığına dair somut biyolojik kanıt yoktu. Bu çalışma, pandeminin imparatorluğun kalbinde nasıl ortaya çıktığına dair ilk doğrudan genetik pencereyi sunuyor.”
Jerash antik kenti, Roma döneminde görkemli yapılarıyla bilinen önemli bir ticaret merkeziydi. Jiang, bir zamanlar eğlence ve sivil gurur için inşa edilen hipodromun, acil bir durumda toplu mezara dönüşmesinin şehirlerin bu tür salgınlar karşısında nasıl çaresiz kaldığını gösterdiğini belirtiyor.
VEBANIN KÖKENİ VE YAYILMA YOLU
Araştırmacılar, bu vebanın sorumlusunun 1346’daki Kara Ölüm dahil olmak üzere sonraki büyük salgınların da faili olan Yersinia pestis olduğunu düşünüyor. Bu bakteri kemirgenler aracılığıyla, özellikle de onlarla yakın yaşayan farelerden yayılan pirelerle taşınıyor. Ayrıca bakterinin pnömonik formu insanlar arasında da doğrudan bulaşabiliyor.
İlgili bir çalışma, Y. pestis’in Justinianus Vebası’ndan çok daha önce insan toplulukları arasında dolaştığını öne sürüyor. Bu da vebanın farklı zamanlarda, farklı bölgelerde hayvan rezervuarlarından bağımsız olarak ortaya çıkabileceğini gösteriyor.
GÜNÜMÜZE UZANAN BİR TEHDİT
Jiang’a göre, veba geçmişte olduğu kadar bugün de bir tehdit. “Birkaç bin yıldır veba ile mücadele ediyoruz ve bugün hâlâ insanlar vebadan ölüyor. COVID-19 gibi, o da evrim geçirmeye devam ediyor. Kontrol önlemleriyle tamamen ortadan kaldırılamayacağı açık. Bu nedenle dikkatli olmalıyız.” diyor.
haber: üç hilal tv
