ANKARA (AA) – Enerji arz güvenliğinin önemli bir sac ayağı durumundaki doğal gaz alanında bölgesel gerilimlere arz sorunlarını ve kış aylarında zirveye çıkan tüketim dönemlerini doğal gazda boru hatları, LNG terminalleri ve yeraltı depolarından oluşan gelişmiş altyapısı sayesinde etkilenmeden geçiren Türkiye, doğal gazda ithalatçı pozisyonundan ihracatçı rolüne geçmek için adımlarını güçlendiriyor.
Avrupa ile başlayan doğal gaz ihracat hamleleri son olarak Suriye’yi de kapsarken, LNG tedarik portföyündeki çeşitlilik yeni anlaşmalarla pekiştiriliyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın İtalya’nın Milano kentinde düzenlenen “Gastech 2025 Forumu”nda gerçekleştirdiği temaslar çerçevesinde çeşitli firmalarla Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) arasında Türkiye’ye yaklaşık 15 milyar metreküp LNG tedarikini öngören anlaşmalara imza atıldı.
İhtiyacın kritik seviyede arttığı kış aylarında sevkiyata başlanacak anlaşmalara göre BOTAŞ, 3 yıl boyunca BP’den toplam 4,8 milyar, ENI’dan 1,5 milyar, Shell’den 2,4 milyar, SEFE’den 1,8 milyar ve Equinor’dan 1,5 milyar metreküp LNG tedarik edecek.
Hartree’den ise 2 yıla yayılan 600 milyon metreküplük LNG tedariki yapacak BOTAŞ’ın ABD’li LNG üreticisi Cheniere’den 1,2 milyar, Japonya’nın önde gelen enerji şirketlerinden JERA’dan 600 milyon metreküp LNG temin etmeye yönelik anlaşmalar da Gastech’te imza altına alındı.
“Anlaşmalar Türkiye’nin enerji merkezi hedefini ileri taşıyor”
OAPEC Küresel Gaz Piyasaları Uzmanı Wael Hamed Abdel Moati, AA muhabirine, “2024’te Türkiye’nin yerli üretim ve ithalattan oluşan gaz arzının toplam 54 milyar metreküp olduğu dikkate alındığında, 15 milyar metreküplük LNG tedariki talebin yüzde 30’undan fazlasına denk geliyor. Bu ölçekte bir tedarik, Ankara’nın bölgesel ihracata çevirebileceği anlamlı bir likidite yaratıyor. Türkiye bu hacimleri güvence altına alarak bir yandan yurt içi talebin pik dönemlerini karşılayabilirken, diğer yandan Bulgaristan, Romanya ve Macaristan’a yönelik ihracat taahhütlerini güçlendirmek ve Irak gibi yeni pazarlara hazırlık yapmak için esneklik kazanıyor.” ifadelerini kullandı.
Türkiye’nin son yıllarda spot ABD LNG alımlarını belirgin biçimde artırdığına, bu alımların Türkiye’nin toplam LNG ithalatının yaklaşık yüzde 43’ünü oluşturduğuna işaret eden Moati, bu eğilimin mevsimsel dalgalanmalar ile piyasa boşluklarının kapatılmasında Amerikan LNG’sinin önemini ortaya koyduğunu dile getirdi.
Moati, Türkiye’nin gaz tedarik portföyünde LNG’nin toplam gaz ihtiyacının yaklaşık dörtte birini karşıladığına dikkati çekerek, “Spot alımlardan orta vadeli sözleşmelere geçiş ise Ankara’ya aynı esnekliği ancak LNG için daha öngörülebilir şartlarda sürdürme imkanı sağlıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Sözleşmelerin Türkiye’ye 3 stratejik avantaj sağladığını belirten Moati, sözlerine şöyle devam etti:
“Birincisi, ABD LNG’sini karışımın istikrarlı bir unsuru haline getirerek tedariki çeşitlendiriyor. İkincisi, kış dönemleri için hacimleri garanti altına alıp oynak spot fiyatlara maruziyeti sınırlayarak arz güvenliğini güçlendiriyor. Üçüncüsü, beş LNG terminali, yıllık 30 milyon ton gazlaştırma kapasitesi ve Güneydoğu Avrupa’ya birden fazla boru hattı bağlantısıyla Türkiye’nin merkez olma hedefini ileri taşıyor. İlave akışlar piyasa likiditesini artırıyor ve komşulara daha istikrarlı ihracatı mümkün kılıyor.”
“Türkiye’nin AB’ye satacak daha fazla gazı olacak”
Erste Investment Petrol ve Gaz Analisti Tamas Pletser de ABD’nin LNG üretim kapasitesinin hızla arttığına işaret ederek, “2026’da da artmaya devam edecek. Plaquemines, Canada LNG ve Golden Gate 3 gibi projeler hızla ilerliyor. Dolayısıyla satışa sunulabilecek oldukça fazla kapasite mevcut. LNG fiyatları şu anda oldukça cazip.” dedi.
ABD LNG’sinin Türkiye için ihracatta avantaj oluşturacak bir fiyat makasında tedarik edildiğini belirten Tamas, şunları kaydetti:
“ABD LNG’si Türkiye için hem iç tüketimde hem de yeniden ihracatta ucuz bir seçenek anlamına geliyor. Türkiye’nin AB’ye (Avrupa Birliği) satacak daha fazla gazı olacağına inanıyorum. Bulgaristan ve Romanya üzerinden mevcut hatlarda yedek kapasite bulunuyor. Özellikle de ABD ve Avrupa Birliği, Macaristan ve Slovakya’yı Rus gazından hızlıca ayrıştırmaya zorlarsa Orta Avrupa’nın talebi artabilir. Politikacıların görüşleri dinlendiğinde bu senaryo daha olası görünüyor.”
Türkiye’nin Karadeniz’de Sakarya Gaz Sahası’nda yerli gaz üretiminin arttığına, buna ek olarak diğer LNG kaynaklarının yanı sıra Rusya, İran ve Türkmenistan gazının da Türkiye üzerinden alıcılarına ulaştırılabileceğine değinen Pletser, “Türkiye, Orta Doğu gazı için önemli bir merkez rolü oynayabilir.” ifadesini kullandı.
Son 3 yılda 100 milyar metreküplük LNG anlaşması
Farklı kaynaklardan doğal gaz tedarikiyle “Türk harmanı”nı oluşturmak için kaynak çeşitliliğiyle arz güvenliğini pekiştirmek ve ihracat odaklı çalışmaları hızlandırmak için son yıllarda toplamı 100 milyar metreküpe ulaşan LNG anlaşmalarına imza atıldı.
Bu çerçevede BOTAŞ, 2025-2035 döneminde doğal gaz temin etmek amacıyla Umman ile Ocak 2023’te bir LNG Tedarik Anlaşması imzaladı. Buna göre söz konusu ülkeden yıllık 1 milyon ton (yaklaşık 1,40 milyar metreküp) kadar LNG ithal edilecek.
Önceki yıl yapılan söz konusu anlaşmalara 2024’te yenileri eklendi. BOTAŞ’ın Mayıs 2024’te ExxonMobil ile vardığı Mutabakat Muhtırası kapsamında şirket, Türkiye’ye yıllık 2,5 milyon tona (yaklaşık 3,45 milyar metreküp) kadar LNG tedarik edecek. BOTAŞ, geçen yıl 2 Eylül’de Shell, 18 Eylül’de ise TotalEnergies ile tedariki 2027’den başlamak üzere 10 yıllık LNG anlaşmaları imzalamıştı.
Bu kapsamda Shell anlaşmasında yıllık 4 milyar, TotalEnergies anlaşmasında ise yıllık 1,6 milyar metreküp doğal gazın önemli kısmı BOTAŞ tarafından ABD’deki üretim terminallerinden dolum yapılarak teslim alınacak, bir kısmı ise BOTAŞ’ın talebi doğrultusunda Türkiye veya Avrupa terminallerine teslim edilecek.
Muhabir: Fuat Kabakcı
