İSTANBUL (AA) – Belem’in, Amazon Ormanları’na açılan kapı olarak bilinmesi dolayısıyla “Amazon COP’u” olarak da adlandırılan zirvede dünyanın bu en büyük tropikal yağmur ormanlarının korunmasının, iklim değişikliği ve biyoçeşitlilik kaybıyla mücadeleye katkısı vurgulanacak.
21 Kasım’a kadar devam edecek zirvenin ana gündemlerinden birini ülkelerin iklim hedeflerini içeren Ulusal Katkı Beyanları (NDC) oluşturacak. 2015’teki COP21 zirvesinde alınan kararlar doğrultusunda Paris Anlaşması’na taraf ülkelerin iklim hedeflerini içeren NDC raporlarını her 5 yılda bir, NDC 3.0 raporlarını da bu yıl sonuna kadar yayınlamaları gerekiyor.
Dünya Kaynakları Enstitüsüne (WRI) bağlı “Climate Watch Data” platformu verilerine göre zirve öncesinde NDC raporlarını BM’ye sunan ülke sayısı 74’te kalırken, 123 ülke henüz raporlarını sunmadı. NDC’ler, dünyanın iklim krizi karşısında nerede olduğunu gösteren Küresel Durum Değerlendirmesi’nin (GST) hazırlanması adına büyük önem taşırken, NDC sunma süreçlerinin COP30 zirvesiyle hızlanması bekleniyor.
COP30, küresel ısınmayı 2 derecede sınırlama, mümkünse 1,5 derecede tutma hedefinin belirlendiği Paris Anlaşması’nın 10. yıl dönümünde gerçekleşirken, zirve öncesinde düzenlenen Liderler Genel Kurulu’nda konuşan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, dünyanın 1,5 derece hedefinin tutturulması konusunda “başarısız” olduğunu söyledi.
COP30 zirvesinde Paris Anlaşması’nda verilen taahhütler ve geçen 10 yıl içinde neler yapıldığı da masaya yatırılacak.
Tarımda yapay zeka kullanımı zirvedeki konular arasında
COP30 kapsamında düzenlenecek tematik programlar, iklim eylemini farklı boyutlarda ele alacak şekilde planlandı. 10-11 Kasım’daki etkinliklerde uyum, şehirler, altyapı, su, atık, yerel yönetimler, biyoekonomi, döngüsel ekonomi, bilim, teknoloji ve yapay zeka temaları öne çıkacak.
Özellikle tarım faaliyetlerinde yapay zeka kullanımı üzerine birçok etkinlik planlanırken bu programlarda yapay zeka destekli sistemlerin, çiftçilere daha doğru hava tahminleri sunularak üretim süreçlerinin optimize edilmesi, tarımın iklim değişikliğine karşı daha dirençli hale gelmesinin sağlanması ele alınacak.
12-13 Kasım’da sağlık, istihdam, eğitim, kültür, adalet ve insan hakları gibi iklim krizinin toplumsal boyutları konuşulacak, 14-15 Kasım’da enerji, sanayi, ulaşım, ticaret, finans ve karbon piyasaları başlıklarıyla sistematik dönüşüme odaklanılacak.
17-18 Kasım’daki programlarda ormanlar, okyanuslar, biyolojik çeşitlilik ve yerli halklarla gençlerin iklim krizi karşısındaki durumu ön plana çıkarken, 19-20 Kasım günlerinde tarım, gıda sistemleri, balıkçılık ve gıda güvenliği konularının yanı sıra kadın, toplumsal cinsiyet ve turizm temaları tartışılacak.
Önemli yıllık toplantılar
COP30 programı bünyesinde 6-7 Kasım’da gerçekleşen Liderler Genel Kurulu’nda Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, 60’tan fazla ülkenin devlet ve hükümet başkanları ile temsilcilerini ağırladı.
Liderler Genel Kurulu dışında, her yıl olduğu gibi bu zirvede de önemli yıllık toplantılar düzenlenecek. Kyoto Protokolü’nün 20. Taraflar Toplantısı CMP20, Paris Anlaşması’nın 7. Taraflar Toplantısı CMA7, UNFCCC Uygulama Alt Komitesi (SBI) ile Bilimsel ve Teknolojik Danışma Alt Komitesi (SBSTA) 63. toplantıları bu programlar arasında yer alıyor.
ABD yerel düzeyde güçlü katılım gösterecek
ABD Başkanı Donald Trump’ın ikinci döneminde ülkesini Paris Anlaşması’ndan bir kez daha çekme kararı alması, ABD’nin iklim müzakerelerindeki rolünü belirsiz hale getirirken bu belirsizlik zirveye katılımda da kendisini gösterdi. Washington yönetimi, COP30 zirvesine üst düzey bir heyetle katılmayacağını duyurdu. Ancak Trump’ın tutumuna tepki olarak, iklim eylemini destekleyen birçok eyaletin yöneticisinin zirveye güçlü şekilde katılması bekleniyor.
ABD’de yerel yönetimler ve kurumları bir araya getirerek ülke genelinde iklim eylemini güçlendirmeyi hedefleyen “America Is All In” platformu, aralarında valiler, belediye başkanları ve üst düzey eyalet yetkililerinin bulunduğu 100’ü aşkın yerel liderin zirvede yer alacağını açıkladı.
“Zirvenin ana gündemi finansal sorunlar ve ticaret etrafında şekillenecek”
Harvard Üniversitesi Çevre Sağlığı Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Alexander More, AA muhabirine, Brezilya’daki zirvenin ana gündeminin finansal sorunlar ve ticaret etrafında şekilleneceğini söyledi.
Yapay zeka konusunun zirve programında önemli yer tuttuğunu belirten More, “COP30’un gündemlerinden biri yapay zekanın maliyeti ve yüksek enerji tüketiminin, bu teknolojiyi kullanmak için büyük baskı altında olan şirketler ve hükümetleri nasıl etkileyeceği üzerine olacak. Bu teknolojinin getirileri henüz istikrarlı değil.” dedi.
More, istikrarlı ve güçlü ekonomilerde dahi iklim hedeflerine ulaşmanın zor olduğunu dile getirerek, mevcut ekonomik koşullar altında hem işletmelerin hem de hükümetlerin bu hedeflere yönelik adımlar atmasının pek gerçekçi görünmediğini ifade etti.
İnsan odaklı birçok meselenin zirvede geri planda kaldığı eleştirisinde bulunan More, şunları söyledi:
“Aslında herkesin konuşması gereken şey, doğaya dayalı iklim çözümlerini nasıl hayata geçirebileceğimiz olmalı. Örneğin yeniden yabanlaştırma projeleri ya da sürdürülemez ormancılık uygulamalarının sona erdirilmesi gibi adımlar atılabilir. Ayrıca artan sıcaklıklar nedeniyle her yıl binlerce insanın ölümüne yol açan kentsel ısı adalarına karşı enerji açısından nötr çözümler geliştirmek de büyük önem taşıyor.”
“İklim krizinin insan sağlığına etkilerinin de ele alınması gerekiyor”
George Mason Üniversitesi İnsan ve Sosyal Bilimler Fakültesi İletişim Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Edward Maibach da belirlenen gündemlerin yanı sıra zirvede iklim krizinin insan sağlığına etkilerinin de ele alınması gerektiğini kaydetti.
Paris Anlaşması’nda belirlenen hedeflerin hala en önemli gündem maddesi olduğuna dikkati çeken Maibach, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Fosil yakıt endüstrisine, COP sürecine gereğinden fazla erişim izni verildi ve bu durum, fosil yakıt çağını hızla sona erdirme yönündeki küresel ilerlemeyi baltalıyor. Her yıl, fosil yakıt şirketleri COP toplantılarına adeta bir ‘lobi ordusu’ gönderiyor, COP28’e 2 bin 400’den fazla, COP29’a ise yaklaşık 1800 lobici katıldı. Amaçları çok net. Kendi sektörlerini daha fazla sınırlayacak sonuçların önüne geçmek. Fosil yakıt şirketlerinin ve onların lobicilerinin COP toplantılarından dışlanması, iklimimizin ve tüm insanların bugünkü ve gelecekteki sağlığı için hayati önem taşıyor.”
Muhabir: Yeter Ada Şeko
